Resoluut wees op 22 mei een ruime raadsmeerderheid het referendumverzoek over het afsluiten van de Zaanse Schans af. Volgens hen was het verzoek misleidend, ondemocratisch en ingegeven door commerciële belangen.

De referendumcommissie had weliswaar geadviseerd het referendum toe te staan en had ook aangegeven dat tegenhouden juridisch waarschijnlijk geen stand zou houden, maar daar trokken coalitiepartijen POV, PvdA, VVD, CDA, GroenLinks en ROSA zich niks van aan. Ook SP en PvdD stemden tegen het referendumverzoek.

Maar de raad moet nu opnieuw over het voorstel stemmen.

Na het oordeel van de referendumcommissie gingen de externe bezwarencommissie van Zaanstad en de stadsadvocaat er ook nog eens overheen. En allebei waren ze het met de referendumcommissie eens: het referendum moet gewoon door kunnen gaan, de argumenten om het tegen te houden snijden geen hout.

Besluit schorsen

Donderdag 27 november staat het voorstel opnieuw op de agenda. In het besluit wordt gevraagd ‘het inleidend verzoek tot het houden van een referendum in te willigen’. Het afschiet-besluit moet worden herroepen, het raadsbesluit ‘Toekomstbestendige Zaanse Schans’ (afsluiting, onttrekking aan de openbaarheid) moet worden geschorst en de bezwaarmakers krijgen de gemaakte proceskosten vergoed.

Na het nieuwe raadsbesluit van de 27e (als dat positief uitvalt) moeten de initiatiefnemers binnen zes weken een definitieve aanvraag indienen, gesteund door minstens 4 procent van de kiesgerechtigden (dat zou om zo’n 4.500 à 5.000 mensen kunnen gaan). Die steunbetuigingen kunnen fysiek op papier of digitaal worden verzameld.

Als dat lukt moet de raad opnieuw een besluit nemen over het doorgaan. En dan moet binnen vijf maanden het referendum georganiseerd worden. Dat lukt volgens de gemeente overigens niet samen met de gemeenteraadsverkiezingen van 18 maart.

Misleiding

Een hard gelag voor de tegenstemmers.

In mei waren ze nog zo lekker op dreef. Hans Kuyper (ROSA) zei dat hij zichzelf ‘nooit zal vergeven’ als hij voor zou stemmen. Dat wordt dus spannend donderdag. Volgens de ROSA-fractieleider hebben de indieners ‘aantoonbaar onwaarheden verspreid en mensen misleid aangaande de inhoud van het raadsvoorstel.’

‘Een democratisch middel mag niet voor een ondemocratische coup worden ingezet. Of een overname van ons collectief bezit door een kleine, maar rijke en dus machtige groep. Wij zullen ons daartegen verzetten. Dat principe moet nu het zwaarst wegen. Democratie is niet te koop. We zullen het onszelf nooit vergeven als we nu zouden buigen.’

Kuyper ging verder:

‘We merken dat in deze wereld het misbruiken van democratische middelen toeneemt. Soms op een hele grote schaal. In Roemenië moet een hele presidentsverkiezing vanwege foutieve informatie opnieuw gedaan worden. Dat is een heel andere schaal, maar het gebeurt steeds vaker.’

Verwarring

Natascha Stroo (GroenLinks) is uit de raad gestapt, maar haar fractiegenoten hebben wel haar boodschap meegekregen:

‘Helaas zien we dat het referendum hier als campagne-instrument dreigt ingezet te worden. Aangedreven door commerciële belangen, gevoed door misleidende informatie en gericht op het zaaien van twijfel. Dat is misbruik van een democratisch recht (…). We willen als GroenLinks dat de democratie scherp blijft, maar ook zuiver. Een referendum is er niet om besluiten eindeloos te rekken. Niet om verwarring te verspreiden. Niet om particuliere belangen te beschermen onder het mom van algemeen belang.’

Eylem Köseoglu (PvdA) vond een referendum vooral kostbaar en tijdrovend:

‘Een referendum betekent maanden vertraging. Zonder entreebeleid missen we de toeristische inkomsten. Die hebben we keihard nodig voor het behoud van cultureel erfgoed. (…) Dat is geen participatie, dat is misleiding. Het ondermijnt het vertrouwen in ons democratische proces. Wij zijn voor openheid, eerlijkheid en feiten. Niet voor verwarring, twijfel of achterliggende belangen. Dit is geen nee tegen de betrokkenheid van inwoners. Dit is een ja voor verantwoordelijkheid nemen. Tegen onduidelijkheid en tegen misleiding.’

Anna de Groot (SP) meldde:

‘Ik zag de vele posters, dure paginagrote advertenties en flyers. Ik dacht: dat kan een gewoon mens niet betalen. Een groepje gewone mensen ook niet. Toen dacht ik: als het kapitalisme een democratisch instrument zoals een referendum misbruikt en om zeep helpt, ga ik voor het amendement dat gemaakt is. Mijn naam staat er ook onder. Wij wijzen het referendumverzoek op dit moment af.’

Nieuwe stemming

Jaap Keijser (POV) wilde nog even wachten: ‘ik begrijp echt niet waar de haast vandaan komt om dit referendum nu al door te drukken’. Fidel Lopes (VVD) was sowieso tegen referenda, dus ook tegen deze. Julie van ’t Veer (CDA) vond dat het referendum ‘over veel meer zou gaan dan alleen het
onttrekken aan de openbaarheid van de Zaanse Schans’ en stemde tegen. Melchior Mattens (Partij voor de Dieren) vond het niet kunnen ‘om een publiek middel in het algemeen belang bij vraagstukken in te zetten die bij de initiatiefnemers over hun directe commerciële en private financiële belang gaat.’

CristenUnie, D66, Democratisch Zaanstad, DENK, Groep De Boer / LZ , Groep Lassooy en PVV waren voor het referendum, samen hebben ze 12 stemmen. Omdat waarschijnlijk de fracties niet compleet zijn donderdag (door de teruggetreden raadsleden bij PvdA en GL) moet van de tegenstemmers een deel overstag (6 à 7 stemmen), anders gaat het opnieuw niet door en volgen naar alle waarschijnlijkheid nieuwe juridische stappen.

Door Piet Bakker op basis van ons dossier Referendum Zaanse Schans. De citaten komen uit de vergadering van 22 mei 2025.

.