De Zaanstreek is het oudste industriegebied van Europa, en misschien wel van de wereld. Maar hoe oud zijn de Zaanse bedrijven?

UPDATE: we hebben er al 102!

Eind maart schreven we over de 20 oudste bedrijven van de Zaanstreek. Na een stroom van reacties, suggesties, mails en tweets maakten we begin april een tweede lijst met 50 bedrijven.

Vandaag de derde versie: 74 Zaanse bedrijven die ouder zijn dan 75 jaar, 50 daarvan zijn ouder dan 100 jaar, 10 ouder dan 200 jaar. En we hebben een nieuwe nummer 1: het Moriaanshoofd (foto links).

Suggesties, aanvullingen of vragen? Zet ze in de comments hieronder, mail ze of deel ze via Twitter of Facebook.

We tellen alleen bedrijven mee die begonnen zijn in de Zaanstreek en er nog steeds zitten. Het Moriaanshoofd is de oudste (431 jaar!), De Prins in Westzaan is nummer 2 (±1650), Kaaijk is nu derde.

  1. Herberg ’t Moriaanshoofd (1585), waard Symen Moerjaen (vandaar de naam) was de eerste eigenaar, in 1591 werd de herberg overgenomen. In Wormer is het waarschijnlijk het oudste pand. De kolfbaan is uit 1870. Aan het eind van de 17de eeuw was de herberg eigendom van het gilde der gistjagers, die gist leverde aan de beschuitbakkerijen.
    Herberg Het Moriaanshoofd in Wormer. Achter het café bevindt zich de kolfbaan van de clubs Moriaan en Togido. (Foto: W. de Jong, Gemeentearchief Zaanstad)
    Herberg Het Moriaanshoofd in Wormer. (Foto: W. de Jong, Gemeentearchief Zaanstad)
  2. De Prins, Westzaan (± 1650). Het gemeentearchief: “midden 17de eeuw droeg de herberg de naam Prins Maurits. Daarna zijn nog andere namen gebruikt: Prins Willem de Derde, de Coning William, de Bataaf – onder druk van de Franse bezetter – en na de Franse overheersing zonder onderbreking de Prins. Het huidige pand kwam tot stand in 1974 na een ingrijpende verbouwing.” Prins Maurits van Oranje leefde van 1567 tot 1625 was de zoon van Willem de Zwijger.de prins westzaan 1920
  3. Kaaijk Metaalbewerking, begonnen als smederij de ‘drie gekroonde hamers’ in 1676. In 1890 werd de zaak verkocht aan Nicolaas Kaaijk. Hij deed de zaak over aan zijn zoons die het weer verkochten aan Nico Kaaijk. In 1993 is Jan Willem Kaaijk in de zaak gekomen (foto van Erik Esteie).nico kaaijk
  4. De Schoolmeester (1692). De Schoolmeester was sinds 1692 steeds in handen geweest van één of twee eigenaren, maar vanaf 1 januari 1977 was dit er nog maar één: de Vereniging De Zaansche Molen. De Schoolmeester maakt Zaansch Bord, een stevig papier in verschillende maten en kleuren. Er worden kaarten mee gemaakt en het wordt gebruikt door boekbinders en kunstenaars.Schoolmeester_094758
  5. Pieter Bon (1752), in 1993 verhuisd naar het bedrijventerrein Zuiderhout.
  6. Wessanen (1765, als Wessanen en Laan)wessanen auto
  7. Jan Dekker, Wormerveer (1792), begonnen in Wormer in molen “De Rietvink” bij de Bartelsluis, later in Wormerveer als zeepziederij De Adelaar. Nu onderdeel IMCD Group.
  8. De Waakzaamheid ging in 1626 (of zelfs eerder, maar dat is niet bekend) van start als De Prins. Vanaf 1795 droeg het pand, na diverse naamswijzigingen, de naam De Waakzaamheid.waakzaamheid zwart wit
  9. Bouwbedrijf Leguijt (1799) is nog steeds een familiebedrijf. Het bedrijf wordt sinds 1996 geleid door Jan Piet Leguijt, de zevende generatie van de familie Leguijt. Het kantoor en de werkplaats zijn gevestigd aan de Weiver in Krommenie; de plek waar het allemaal ooit begon.Familieportret Leguit
  10. Duyvis (1806). Teewis Duyvis begint in 1806 in zijn oliemolen veevoer te maken. Naast veevoer maakt Teewis ook sauzen en oliën. In 1961 start Duyvis met de verkoop van pinda’s en noten. Zeven jaar later komen hier ook zoutjes en de dipsauzen bij. In 1991 wordt op de plaats waar de familie Duyvis ooit begon een moderne fabriek gebouwd. In 1993 wordt het Tijgernootje bedacht. Duyvis is nu onderdeel van PepsiCo International.
  11. Heijnis & Schipper (1821), ook de zevende oudste drukkerij van Nederland.heijnis_historie_6
  12. Assurantiekantoor Klaas Vis (1834). Eerst Oostzijde nu al meer dan 100 jaar op de Westzijde.
  13. Perk IJzerhandel (1835). Oprichter Willem Perk begon in 1835 met een winkeltje in spijkers en ijzeren potten. Vijf generaties Perk hebben het bedrijf in de daaropvolgende jaren gemaakt tot wat het nu is. Eind jaren zeventig verhuisde het bedrijf naar de huidige locatie aan de Vredeweg in Zaandam.
  14. Bakkerij Brakenhoff (1836) in Assendelft, nog steeds familiebedrijf, de eerste Brakenhoff kwam uit Castricum naar de Assendelftse kermis en viel voor de charmes van een bakkersdochter. In 1836 nam hij de zaak van zijn schoonvader over (de bakkerij is dus ouder). Hij zette de zaak voort onder zijn eigen naam. In de 19e eeuw bakten ze het brood op de Dorpsstraat 406. Daar is nu de bakkerswinkel en een lunchroom. De ovens staan op de Dorpsstraat 496. Er zijn vestigingen in Assendelft, Wormer, Wormerveer en Zaandam.
  15. Gorter Branddeuren (1837), nu GNS Brinkman (de G is van Gorter). Gorter begint als timmerfabriek in Wormerveer.
  16. Bakkerij Kaskes, Wormer (1838) – misschien is het bedrijf nog ouder.
  17. Jachtwerf De Hippert (1850) op de grens van Zaandam en Oostzaan.
  18. Dekker Watersport (1866). Ontstaan uit een zeilmakerij. In de woonkamer van de familie Dekker op het Dampad in Zaandam maakte Opoe Dirkje de eerste vlaggen. Snel werd een werkplaats aan het woonhuis gebouwd. In 1894 kwam zoon Marcus in de zaak, daarna zoon Jan. In 1920 zette de zoon van Jan, Gerardus, de zaak voort en in 1942 nam de zoon van Gerardus, Jan, de zaak van zijn vader over. In 1991 verhuisde men van de Rozengracht naar Oud Zaenden en later naar de Pieter Ghijsenlaan. De familie Dekker zit sinds 1983 niet meer in de zaak.
  19. Kabel Metaal (1867).
  20. Honig, in 1867 kocht Klaas Honig stijfselmakerij De Troffel in Koog aan de Zaan voor zijn zoon Meindert die daar op 26 september begon; in 1895 werd het N.V. Stijfselfabriek De Bijenkorf; tegenwoordig onderdeel van Tate & Lylehonig 1867
  21. Bloembinderij Schipper, Zaandam (1867)
  22. Houthandel Gras (1868). Opgericht door Floris Gras die molen de Roode Leeuw op het huidige Zaaneiland kocht, later sloot zijn broer Gerrit zich bij het bedrijf aan en werd en een tweede molen gekocht: de Nooteboom. Die laatste molen ging in vlammen op, de Roode Leeuw werd in 1916 afgebroken. Het familiebedrijf – tegenwoordig Gras Houtimport – is nu gevestigd aan de Symon Spiersweg.
  23. Apotheek Groesbeek, er is een foto uit 1870 bekend.
  24. Bouwbedrijf Kakes (1874). Meestertimmerman Cornelis Kakes begon zijn eigen bouwbedrijf aan de Oostzijde te Zaandam. In 1895 nam Jan Kakes, de zoon van Cornelis, de zaak over. Na diens dood in 1909 nam zijn weduwe Catharina in de bedrijfsleiding over tot 1916 toen Cor (1891) en Reinder Kakes (1894) aantraden. Nu onderdeel van Kakes Deurwaarder.
  25. William Pont (tegenwoordig Pont Meyer) (1876)
  26. Café Zaanzicht, Oostzijde Zaandam (1882), gestart toen de Hoopbrug op die plek werd gebouwd – het tolhuis was in het café -, in 1941 verdween de brug. Foto gemeentearchief ±1910.terras zaanzicht 1910
  27. Duyvis (1885), gestart door P.M. Duyvis en D.W. Stork op 2 november 1885 als machinefabriek Twente op de Koger Hem. Nu Duyvis Wiener.duyvis machinefabriek
  28. Verkade (1886)
  29. Sietske Koene Mode (1886)
  30. Ruig Wild en Gevogelte, Oostzaan (1886). Koster Pieter Ruig verkocht als bijverdienste  zuivelproducten aan de horeca in Amsterdam. Hij kon een boerderij overnemen die schuin tegenover de huidige hoofdvestiging te Oostzaan lag. Daar begon hij een handel in o.a. kippen.
  31. Albert Heijn (1887)Albert Heijn kantoor Westzijde 4106744
  32. Crok & Laan (1891)
  33. Lassie, in 1893 gortpellerij Mercurius (Albert en Jacob Adriaan Laan), nu eigendom van Spaanse Grupo SOS.
  34. Pielkenrood Vaten (1895), nu in 2010 overgenomen door de ArdaghGroup uit Luxemburg. In april 1895 begon Jacob Pielkenrood een kleine smederij aan het Langepad.
  35. Remmert Dekker, Wormer (1896)
  36. Forbo (in 1899, Nederlandsche Linoleumfabriek)
  37. Johan Schol (1900), nog steeds een familiebedrijf
  38. Van Wijk, Oostzaan (1900), eerst drukkerij, nu ‘communicatiemiddelen’
  39. Drukkerij Huig (1902), opgericht als drukkerij annex boek- en kantoorhandel aan de Oostzijde in juli 1902 door Cornelis Huig. In 1947 werden de boek- en kantoorhandel gesloten. In 1956 verhuisde de drukkerij naar de K. Kanstraat. In september 1986 werd een nieuw pand aan de Kanstraat in gebruik genomen. Tegenwoordig is het HuigHaverlag Printing in Wormerveer.
    Koningin Juliana bezoekt drukkerij Huig in 1957, foto gemeentearchief
  40. Flentrop (1903)
  41. Hellema Verpakkingen (1906), begonnen als bakker, maakte zelf verpakkingen voor z’n broodproducten.
  42. Engel Natuursteen (1906). Martinus Engel zet in 1906 een steenhouwerij op in de Valkstraat in Zaandam. Na een jaar of tien neemt zijn zoon, Elbertus Frans Engel, de zaak over. In 1994 is het bedrijf verhuisd van de Valkstraat naar de Zijtocht 7 in Zaandam. Nu wordt het bedrijf geleid door de 5e generatie: Marco Engel.
  43. Het IJzerhuis (1907)
  44. Zaanlandia Blik (1907). Franciscus Wilhelmus Kriek begon zijn eigen blikbedrijf in Krommenie. Zaanlandia Blik nog steeds een echt familiebedrijf. Met achterkleinzoon Daan Kriek aan het roer.
  45. Banketbakkerij de Wijn, Stationsstraat, Koog a/d Zaan wordt reeds genoemd in het boek “Wandeling door Koog en Zaandijk omstreeks 1900-1908” door T. Woudt, dus 1908 of ouder.
  46. Slagerij Schoen is ouder dan 100 jaar, de eerste foto dateert van 1908.slagerij schoen 1908
  47. Buhrs, Zaandam (1908). Machinefabriek. Opgericht door Th. Buhrs die met een ‘eigen kapitaal van 7 stuivers’, een lening van tweehonderd gulden en twee man personeel aan de Zuiddijk in Zaandam een smederij en reparatiebedrijf begon. Al vrij snel ontwikkelde de smederij zich tot een machinefabriek, er werd begonnen met de vervaardiging van plaat- en machinewerk voor radiodistributiesystemen en het in serie produceren van onderdelen voor de auto-assemblage (zoals voor Ford, DAF en diverse Philips-vestigingen). In 1937 werd het bedrijf omgezet in Firma Th. Buhrs en Zonen. Nu onderdeel van Hittech.
  48. Cacao de Zaan (1911)
  49. Machinefabriek Holleman, Zaandam (1912).
  50. Piet de Wit (1914), fietsenwinkel.
  51. Jan Keezer Transport (1916), begonnen in Zaandam (Bodecentrum, Zaantheater), nu in Oostzaan.Damkade lichter Keezer (ca 1930) 2202985
  52. Primus Ouwel (1916)
  53. Floris (1918)
  54. Kistenfabriek de Boer (1918)
  55. Expeditiebedrijf Smit Wormerveer (1918)
  56. Café Sman, Wormerveer (1918), op deze plek is al sinds 1607 een herberg gevestigd.
  57. Verblifa (1919)
  58. Kramer Scheepsmotoren en Machinefabriek op De Hemmes, sinds 1919.
  59. Albert Keijzer B.V. (1920). De naamgever van het bedrijf start als 19-jarige een transportbedrijf en vervoert met de hondenkar boodschappen van Zaandam naar de notabelen in Landsmeer en Oostzaan. Al spoedig wordt de hondenkar vervangen door een paard-en-wagen, in 1922 gevolgd door een T-Ford voor 1.700 gulden.albert keijzer historie
  60. Pfann Schoenen (1921). Begonnen als een schoenmakerij in Zaandam. In 1933 verhuisde men naar het Rustenburg en al snel kwam de eerste schoenenwinkel in een pand tegenover de schoenmakerij. Door de bouw van een parkeergarage, in 1971 werd de familie Pfann verzocht te verhuizen naar het huidige locatie aan de Rozengracht 59 te Zaandam.
  61. Op den Velde (1921), nog steeds een familiebedrijf. Het bedrijf is op 22 juli 1921 opgericht door Jan op den Velde, mede met hulp van de familie Verkade, die Jan honderd gulden leende als startkapitaal.
  62. H. van Langelaar, Schoolmeestersstraat Zaandam (1922)oma van langelaar
  63. Jan Schoemaker, Zaandam (1923), opgericht door de broers Jan en Piet Schoemaker
  64. Loodgietersbedrijf J.N. Jonker is sinds 1923 gevestigd in Zaandam.
  65. Dorjee Fabriek voor Speciaal Gereedschappen en Werktuigen (1925)
  66. Gerkens Cacao Wormer, opgericht in 1928 door K.J. Gerkens, nu onderdeel van Gargill.
  67. De Zaanlandse Olieraffinaderij (ZOR), opgericht in 1930, er wordt plantaardige olie geraffineerd op het Kalf, nu onderdeel van Cargill.
  68. Mulder Verhuizingen, Wormerveer (1931)
  69. Jansen Hoveniers (1 mei 1934), opgericht door Andreas Jansen, de vader van de twee huidige eigenaren André & Frans Jansen. Tot eind jaren zestig gevestigd aan de Insulindelaan in Wormerveer. Daarna verhuisd naar Markenbinnen (net over de brug van Westknollendam).jansen hoveniers
  70. Van Dalsem Elektrotechniek BV (1934). Opgericht in 1934, begonnen op nummer 86 in de Schoolmeesterstraat. Toen het pand ertegenover (nummer 87-89 ) afgebrand was, kocht Van Dalsem dat terrein en zette er een nieuw pand op. Dhr. Van Dalsem overleed in 1990. Het bedrijf is toen overgenomen door Douwe Duizendstra en Arnold Hendriks. In 2008 is Van Dalsem verhuisd naar de Oostzijde 397b. Vanaf 2014 is Arnold Hendriks enig eigenaar.van dalsem
  71. Van Assema Schilders (1935). Opgericht door Joop van Assema aan de toenmalige Dorpsweg in Assendelft (nu Dorpsstraat).
  72. Rijschool Van Hees (1935).
  73. Stam Elektrotechniek b.v. (1940). Dirk Andries Stam begon aan de Julianastraat 15 in Koog aan de Zaan zijn eenmanszaak in elektrotechniek. Nu gevestigd aan de Ducaatstraat 42 in Zaandam.
  74. De firma Singeling BV, Zaandam (1940), opgericht als Elektrisch-autogeen Laschbedrijf Joh. Singeling op 12 september 1940 door Johan Singeling. Inmiddels staat de derde generatie Singeling aan het roer bij het Zaanse metaalbedrijf. Opa Singeling heeft als eerste in Nederland het diploma Autogeen Lasscher behaald.singeling

Wie staan er niet in:

  • De ‘jonkies’: Stelling Wonen in Wormerveer werd opgericht 1943 (maar er was al eerder een timmerfabriek waarover we geen informatie kunnen vinden). Heine Kleding in Wormerveer is ook een jonkie (1951), Slager Raa is uit 1946, Deken (ook Wormerveer) uit 1949.
  • Niet Zaans van oorsprong: Bruynzeel stamt uit 1897 maar is opgericht in Rotterdam. Buteressence (1870) is nu een Zaans bedrijf maar is gestart in Amsterdam-Noord.
  • Niet Zaans nu: Pieter Schoen werd opgericht in 1722, maar als merknaam of bedrijf bestaat het niet meer, het huidige Sigma Coatings (met de S van Schoen) zit nu in Amsterdam. Orion Olie (1899) opgegaan in Castrol, Zaanse fabriek gesloten. Weverij Koster, Wormer (1887), nu gevestigd in De Goorn als Koster Industrial Textiles.
  • Verdwenen: Schipper Naaimachines (en stamt uit 1942).
  • Geen oprichtingsdatum bekend: slagerij De Ridder? Kapper IJf op de Zuiddijk? Slagerij Donker in Krommenie bestaat sinds 1955, maar in 1865 was daar al een slagerij gevestigd. Zelf zeggen ze bij Donker in 1838 te zijn begonnen, dat zou volgens andere bronnen in Zaandam (Kalf, Oostzijde) zijn geweest (misschien toch in de lijst?).