Het staat er met niet zoveel woorden, maar tussen de regels door is de boodschap van de erfgoedpartijen (Zaansche Molen / Windmolen Compagnie, Stichting Zaanse Schans, Zaans Museum, Museum Zaanse Tijd) duidelijk: het referendum over de afsluiting moet zo snel mogelijk van tafel en als de invoering van het verplichte ticket niet per april geregeld is willen de clubs geld zien.

Dat het per april is geregeld, lijkt vrijwel uitgesloten. De Zaansche Molen heeft al aangekondigd kaartjes te gaan verkopen tegen de oude voorwaarden voor het komende seizoen, de gemeente laat pas eind december weten hoever ze zijn. Dat er over vier maanden een nieuw fietspad ligt (een harde randvoorwaarde), het gebied uit de openbaarheid is gehaald (zonder bezwaarprocedures) en er een hekloos digitaal toegangssysteem is opgetuigd met ontheffingen voor inwoners van Zaanstad en Wormerland, Schans-bewoners en andere categorieën, lijkt een utopie.

Referendum

En dan zou ook nog eens een referendum roet in het eten kunnen gooien. Het zorgt voor vertraging volgens de erfgoedpartijen terwijl snelle invoering van ‘gereguleerde toegang, inclusief ticketing (…) geen wens, maar een absolute noodzaak’ is: ‘de ticketopbrengsten vormen de financiële ruggengraat van het toekomstplan’.

Het geld is nodig voor ‘achterstallig onderhoud van ons kostbare erfgoed, waaronder de molens, musea en monumentale panden’. En die kosten blijven nu ‘grotendeels terechtkomen bij de inwoners van Zaanstad’ aldus de erfgoedpartijen. Of dat klopt is nog maar de vraag. Zaanstad (dus inwoners) draagt nu niet bij aan molens en ‘monumentale panden’ – dat is vooral iets dat de erfgoedpartijen graag zouden willen.

De gemeenteraad van Zaanstad sloeg het advies van de referendumcommissie in de wind en wees het referendum af. Vervolgens werd de raad op de vingers getikt door de bezwaarcommissie van Zaanstad: het referendum is op onjuiste gronden afgewezen.

Consequenties

Voor de erfgoedpartijen ‘heeft het opschorten van de besluitvorming of het uitstellen van de invoering van ticketing verregaande gevolgen’. De vertraging zal ‘voor de gemeente Zaanstad zelf aanzienlijke consequenties hebben’ luidt het dreigement:

‘Zonder invoering van ticketing in het seizoen 2026 zal er een overbruggingsregeling nodig zijn om de exploitatie van de erfgoedorganisaties in stand te houden.’

Dat betekent geld. Maar dat niet alleen. De erfgoedpartijen proberen de raad ook te sturen bij een nieuwe beslissing over het referendum:

‘Wij vragen u daarom vriendelijk doch dringend om bij de behandeling van het advies van de bezwaarcommissie het grotere geheel en het maatschappelijk belang van dit raadsbesluit te blijven meewegen. Het principebesluit van 22 mei 2025 is helder, gedragen en noodzakelijk. De uitvoering ervan verdient nu rust, ruimte en vertrouwen’.

Vertraging door het referendum is overigens vooral te danken aan de raad zelf die het verzoek afwees. Als ze dat niet hadden gedaan was het waarschijnlijk al achter de rug geweest.

Door Piet Bakker op basis van brief aan de gemeenteraad van de erfgoedpartijen en eerder nieuws op De Orkaan. Grafiek en foto: De Orkaan.