Houtbouw, stikstof, de A8-A9, schuldsanering, bouwen op het IKEA-terrein, hospita’s, het einde van ZaanSTAD, kattencastraties en staalslakken. Vanavond – 11 november – zal de gemeenteraad van Zaanstad de begroting voor de periode 2026-2029 behandelen. In 2026 en 2027 is de begroting van Zaanstad nog sluitend; vanaf 2028 ontstaan grote tekorten in de begroting. Partijen proberen via moties en amendementen nog een beetje te sleutelen aan de begroting.

De tekorten worden met name veroorzaakt door de stijgende kosten van jeugdzorg voor Zaanstad. Die kosten worden maar ten dele door de landelijke overheid vergoed. Omdat dit een zorgtaak is, is er volgens de gemeente maar weinig speling in de hoeveelheid geld die naar deze taakstelling gaat.

Er komen nu nog geen grote bezuinigingen op de begroting. De meeste uitgaven worden gecorrigeerd voor inflatie: dat betekent dat ze reëel hetzelfde blijven.

De raad moet de begroting nog goedkeuren en gaat vanavond via amendementen en moties nog proberen het een en ander bij te sturen. In totaal werden er twaalf amendementen (die iets aan de begroting veranderen) en zeventien moties (een verzoek aan het college) ingediend door de raadsleden.

Er blijven nog steeds moties en amendementen binnenkomen, dus dit is geen definitieve telling. Hieronder een selectie uit de voorgestelde veranderingen.

Stikstof, A8-A9, hout…

Volgens een amendement van de SP en ROSA moet de houding ten opzichte van stikstof in de begroting flink worden aangepast. In plaats van stikstof vooral te zien als een ‘belemmering’ voor bouwprojecten, moet de focus komen te liggen op de ‘ernstige gevolgen’ voor de natuur. In de versie van de indieners wordt uitgesproken dat Zaanstad ervoor moet zorgen dat de stikstofuitstoot ‘fors verlaagd’ moet worden. Verder is het een kwestie van framing; stikstofmaatregelen zijn volgens de indieners geen probleem, maar een oplossing.

Verder wil LZ door middel van een amendement structureel € 250.000 per jaar reserveren voor het afhandelen van klachten over mobiliteit. Het geld moet uit het potje van MAAK-Zaanstad voor gebiedsontwikkeling komen.

Marianne de Boer (LZ) wil het woord ‘stad’ vervangen door ‘gemeente’ in de begroting waar ‘meer dan honderd keer het woord stad wordt gebruikt waar gemeente bedoeld is’. Maar: ‘Zaanstad is niet één stad, maar een gemeente met zeven dorpen en één stad (Zaandam)’.

Ook moet volgens LZ het budget voor de omstreden A8-A9-verbinding geïndexeerd worden, als signaal dat Zaanstad de verbinding serieus neemt. Dat betekent niks meer dan dat de reservering die hiervoor staat meegroeit met de inflatie, net als alle andere kostenposten op de begroting.

Een amendement van ROSA en LZ stelt dat Zaanstad zich moet gaan richten op houtbouw. Zaanstad wil zich nadrukkelijk profileren als ‘Hoofdstad van de Houtbouw’ binnen de MRA. In de praktijk komt daar in de speerpunten van de economische agenda niet genoeg van terecht, vinden de partijen. Dit moet veranderen, vinden zij.

Overlast, hospita’s, IKEA…

Er wordt in een motie van de PVV, POV en VVD aangedrongen op een structurele financiering voor het Team Wijkgerichte Overlast (TWO). Nu loopt de financiering voor dit TWO af na 2026. De partijen vinden dat het team effectief is in de aanpak en willen dat het college blijft lobbyen voor landelijke gelden. Deze motie komt terwijl juist de harde aanpak van criminaliteit in Zaandam-Oost onder vuur ligt. Overigens zou deze motie concreet niks veranderen; het lobbyen voor financiering vindt namelijk ook nu al plaats.

Het meest vergaande voorstel is een motie van de SP om te onderzoeken of inwoners van Zaandam-Oost schuldenvrij gemaakt kunnen worden via een opkoopfonds, naar Arnhems voorbeeld. In de wijk Immerloo in Arnhem worden schulden van huishoudens opgekocht door een gemeentefonds. De aanpak moet niet alleen de schulden aanpakken, maar een breder versterkend effect hebben op het gebied van armoede, gezondheid en werk. Als deze motie wordt aangenomen, gaat het college kijken of een dergelijk experiment ook voor Zaandam-Oost mogelijk is.

Opvallend is de motie van LZ/Groep De Boer om woningbouw op het IKEA-terrein af te schieten. In de motie wordt gevraagd ruimte te behouden voor bedrijvigheid. Woningbouw zou voor problemen zorgen voor de bedrijven in het gebied. Opvallend, want de voorheen beoogde IKEA-grond ziet Zaanstad juist als een verbindingspunt tussen het stadscentrum, de nieuwbouw aan de Houthavenkade en het Hembrugterrein.

SP en ChristenUnie willen door middel van een motie onderzoeken of mensen in de bijstand een kamer mogen verhuren zonder dat de huur van hun uitkering wordt afgetrokken (hospita!). Dit moet het tekort aan kamers voor onder meer daklozen en jongeren verminderen.

De ChristenUnie wil onderzoek naar de verhoging van de OZB en naar de doelmatigheid van subsidies, PvdD wil geen staalslakken, PVV en PvdD willen gratis kattencastratie voor minima.

Eenvrouwsfracties

Interessant detail is dat bovenstaande en ook niet-benoemde moties en amendementen bijna allemaal afkomstig zijn van de eenvrouwsfracties: LZ, SP en CU. Daarbij spant LZ de kroon; de partij van Marianne de Boer schreef mee aan tien van de twaalf amendementen en twee van de dertien moties. De SP en de CU waren beide goed voor één amendement; verder bracht de SP vier en de CU drie moties op tafel.

De PvdD bracht ook vier moties in en de PVV zit op hetzelfde aantal als de CU. Coalitiepartij CDA komt met vier moties. Coalitiepartijen PvdA en GL hebben niks ingediend. De POV en VVD hielden het op één motie, de TWO-motie (die in de praktijk dus niks verandert). De POV deed daarbij mee aan een amendement, ROSA schreef mee aan twee amendementen.

Deze en andere moties en amendementen zijn allemaal te lezen op het raadsinformatiesysteem, waar vanavond de stemming over de moties en amendementen ook te volgen is. Wij zijn er vanavond uiteraard ook bij.

Door Marijn Kerkhoven op basis van de amendementen en moties op het raadsinformatiesysteem en eerdere berichtgeving op de Orkaan.