Het pontje op de foto heet tegenwoordig ‘Grietman’ maar in Zaandam kennen we de pont als het pontje Ruijterveer (of Ruiterveer of Ruyterveer). Het stamt uit 1956 en wordt binnenkort geveild op een internationale online veiling bij Bootveiling.com.
Wie dit varende stukje Zaanse geschiedenis in z’n eigen slootje wil laten varen, kan zich bij bootveiling melden.
De pont wordt geveild in opdracht van de Gemeente Smallingerland (Friesland). Nadat het begin jaren zeventig uit Zaandam verdween, ging de fietsveerpont bij de Hooidammen-Veenhoop in Smallingerland varen. Een unieke aanbieding voor “watersportliefhebbers en verzamelaars” die eigenaar willen worden “van een karakteristiek vaartuig met tijdloze allure”.
Het pontje was vernoemd naar korenmolen ‘De Ruiter’ en het straatje tegenover de Botenmakersstraat waar het vertrok, heette dan ook het Ruiterveer (maar later komen we ook Ruijterveer en Ruyterveer tegen – die laatste naam heeft het straatje nu). Na de ingebruikname van de Beatrixbrug (1960) wilde de gemeente Zaandam het pontje opheffen maar Albert Heijn nam het pontje over omdat veel personeel van het bedrijf er gebruik van maakte.
De pont is een Akerboom-veerpont uit 1956 en weegt 16.500 kg. “De veerpont heeft een Hatz 3L41C-motor met 50 pk, joystick-besturing en dubbel roer, heeft zijn laatste onderhoudsbeurt in 2023 gehad en verkeert in goede staat” aldus de veiling.
Op zaterdag 24 februari 2024, van 10.00 tot 12.00 uur kan de pont in Drachten bekeken worden. Aanmelden voor de kijkdag is verplicht via de website van Bootveiling.com.
Het pontje van het Ruijterveer / Ruiterveer / Ruyterveer op de foto:
Nagekomen (19 januari):
Piet Nieuwenhuizen reageerde op het verhaal over de pontjes van het Ruiterveer via de Nieuwsbrief van VV Knollendam Bart van het Laan stuurde het door:
”Wij, Scheepswerf Vooruit, hadden de Ruiterveer 1 en de Ruiterveer 2 in onderhoud en reparatie. Deze pontjes werden gebruikt voor het overzetten van de honderden Amsterdamse meiden die op de productie afdelingen van Albert Heijn (Marvelo) in de Oostzijde van Zaandam werkten. Zij werden, net als de meisjes van Verkade, met speciale treinen naar het station van Zaandam vervoerd en liepen dan door de Emmastraat en Botenmakerstraat naar het Ruiterveer. De laatste eigenaren waren de gebroeders Hania, broers van Ans en zwagers van Piet Aafjes. Op deze plek stond de eerste meelmolen van West-Zaandam, genaamd De Ruiter en was er een voetveer tussen de West-zijde en de Oostzijde, vandaar de naam Ruiterveer. De Ruiterveer 1 bleef als pont dienst doen, de Ruiterveer 2 is verbouwd tot woonschip en ligt in Amsterdam. Na de sloop van de molen de Ruiter begon Eric Verkade in 1886 een brood- en beschuitfabriek en in het logo van Verkade stond altijd een ruiter. Nadat de Verkadefabrieken werden verplaatst naar de Westzijde kwam hier de HBS, later Zaanlands Lyceum genoemd en nadat ook het Zaanlands Lyceum naar de Vincent van Goghweg ging, werd er het huidige appartementen-gebouw neergezet. Hier woonden onder anderen Vonk van de drankenhandel, Haverlag van de drukkerij en Franken, de oud burgemeester van Zaandam”.
Door Piet Bakker. Bronnen: persbericht Bootveiling, eerder nieuws op De Orkaan. Foto’s: Bootveiling en Gemeentearchief Zaanstad.
Wat een verrassing, dit stukje nostalgie! Ik kreeg dit van mijn schoonzus doorgestuurd. Mijn vader was Gerrit Hania, voormalig marineman die de twee ponten destijds overnam van onze buurman, meneer De Man. Ik ben de jongste dochter van Gerrit Hania en Beatrix van der Sluys, wij woonden aan de Burgemeester Van der Stadtstraat naast de familie De Man. Zo is mijn vader aan het Ruyterveer gekomen; buurman De Man was al aardig op leeftijd en vond in mijn vader de geschikte persoon voor het overnemen van het veer. Mijn vader was in eerste instantie misschien in dienst bij meneer De Man (dat kan ik me overigens niet herinneren, ik was nog erg jong), ik heb echter begrepen dat hij al snel het veer overgenomen heeft. Noch de gemeente, noch Albert Heijn is eigenaar van het Ruyterveer geweest. Dat Albert Heijn maar al te graag gebruik maakte van de service die mijn vader verleende, is begrijpelijk, want AH Productiebedrijf grensde aan het weggetje dat van de Oostzijde naar de pont liep. Iets van de ene hand wast de andere. Ik kan me nog herinneren dat mijn vader contact had met meneer Helder van AH en bij hem ook zijn declaratie indiende voor het vervoer van het personeel. De overzetkaarten voor het personeel stempelde mijn vader zelf, het opgehaalde geld zat in door mijn moeder genaaide linnen zakjes die met koorden dichtgetrokken werden. De broer van mijn vader en André, een jongeman die ergens in de buurt van de Westzijde woonde, hebben ook voor mijn vader gevaren. Later heeft mijn vader het veer in de Voorzaan gekocht maar dat gaf meer leed dan lol. Ik weet niet meer precies hoe dat afgelopen is, maar volgens mij was dat avontuur eerder over dan het Ruyterveer. Ik zou het heel gaaf vinden als deze pont behouden blijft en bv bij de Zaanse Schans terecht komt. Een echt stukje verleden waarvan ik niet wist dat het nog bestond en thuis hoort in de Zaanstreek. Rozen verwelken, schepen vergaan maar van mij mag dit scheepje als pronkstuk van weleer terug verhuizen naar de Zaanse wateren. Aan crowdfunding of andere acties, wil ik graag mijn medewerking verlenen.
In het stukje van de heer Piet Nieuwenhuizen zitten een paar kleine vergissingen. De ponten Ruyterveer zijn nooit in bezit geweest van de gebroeders Gerrit en Siep Hania tezamen, Gerrit was de enige eigenaar na overname van de heer De Man. Gerrit en Siep waren geen broers van Ans en zwagers van de man van Ans, Piet Aafjes, Ans was een nicht van beide broers. De vader van Ans was Antoon Hania en een broer van mijn opa Siep Hania. Ans en Gerrit en Siep waren dus volle nicht en neven van elkaar.
Mijn opa Jan de Man heeft in de jaren 60 de beide pontjes gekocht van de gemeente en heeft die tot zijn overlijden in 1967 laten varen met zijn vaste stuurman Hania. AH is nooit eigenaar geweest, maar elke dag gingen er tientallen werknemers met het pontje over. In mijn vrije tijd hielp ik opa met het innen van het geld (inderdaad in het leren tasje). Overtocht kostte 3 cent; wisselgeld was vaak voor mij. Prachtige tijd gehad met opa !!
Dit is nu echt Zaans varend erfgoed, zou toch bewaard moeten blijven in Zaanstad
Omdat mijn bericht gisteravond niet doorkwam, heb ik het vandaag nogmaals getypt, zij het wat anders. ik zag zojuist dat er nu twee berichten van mij op deze site staan. Het zij zo ☺️ Dan ook maar 2 pontjes terug naar het Zaantje?
Vaak ging ik niet met bovengenoemd pontje heen en weer, maar in mijn Lagere Schooljaren zagen we het elke doordeweekse dag. De school, waar ik bij zat was de Fenixschool, een noodschool van hout (barak), die aan de Oostzijde gelegen was en ook naast het straatje dat naar het pontje voerde. vanaf het schoolplein keken we vaak naar de mensen die gebruik maakten van het pontje. Interessant. Ik woon al tig jaar niet meer in Zaandam, maar mijn hart ligt er nog wel voor een deel. Zaandam: koop het pontje terug als het te gebruiken is en haalbaar.! Zoiets bijzonders laat je toch niet schieten.....?
Alleen de stalen onder bak is nostalgisch. De nostalgie of de oorsprong is door de jaren heen vervangen door een geheel andere opbouw, alles is vervangen. Om dit pontje weer in zijn oorspronkelijke staat te brengen is een kostbare exercitie. Heden is er niets aan het pontje wat nog herinneringen oproept aan het Ruiterveer. Gemeente Zaanstad, doe eens gek, kopen die pont. Restaureer het terug naar zijn oorspronkelijk staat, Plaats het Ruiterveer op een prominente plek (bijvoorbeeld midden op de rotonde van Zaandam) als blijvende herinnering wat de Zaan en de Zaanstreek ooit was. De poort naar de provisiekast van Nederland.
Een van de twee pontjes, die ooit Zaandam als thuis haven hadden terughalen is geen slecht idee. Hij zou ook ingezet kunnen worden bij de oversteek Zaanse Schans Zaandijk in plaats van de aluminium vlet die men nu gebruikt. Door de kleppen kunnen ook makkelijk kinderwagens en rolstoelgebruikers overgezet worden. Omdopen in Windmill, nieuw Zaans Jasje in twee tinten groen, verwijzing naar het nabijgelegen Molenmuseum op de zijkant en voor weinig geld een nieuwe attractie.
Wij woonden vroeger in de Klamperstraat en mijn vader viel wel eens in als schipper op dit pontje. (Volgens mij werd het superslecht betaald, de gemeente was niet bepaald gul.. maar dit terzijde). Ik kan me nog herinneren dat ik een keer meevoer van de Westzijdekant naar de Oostzijdekant en dat een jongen van een jaar of twaalf, die op de kop van de ducdalfen stond te vissen, van schrik in het water viel toen de pont er aankwam. De jongen dreigde tussen pont en ducdalfen terecht te komen. Mijn vader aarzelde niet en kleedde zich uit om in het water te springen en de jongen te redden. Ondertussen hadden twee andere mannen heel snel de jongen met de lange stok met ronde haak er tussenuit gevist en was het natte pak voor mijn vader niet meer nodig. Zelf was ik destijds een jaar of zes en het voorval en de paniek maakte een diepe indruk op mij..
Echte nostalgie, er waren er zelfs twee, eentje altijd in de reserve. Was altijd wat mee, bij afrekenen kreeg je wisselgeld uit een vette leren tasje, de pontbaas had als parfum echte gasolie en even vette jatten.
Past allicht wel in een "roef-roef"-maatschappij, waarin àlles op slag gebeuren moet en àlle "huilerige sentimentaliteit" wegbezuinigd wordt, maar de horden toeristen (en lang niet die alléén) zijn juist gek op dit soort nostalgische elementjes uit het verleden van deze en gene bezienswaardige plek, en de bewoners hoeven vooralsnog geen afscheid te nemen van hun pont. Is altijd goedkoper dan een hele fietsbrug. Want over de Zaan ligt geen spoorbrug van een dusdanige constructie, dat er een "snelbinder" langs opgehangen worden kan, zoals in Nijmegen.
Huidige naam ‘Grietman’ betekent ‘burgemeester’ in het Fries - yn it Frysk.
Een Grietman was een bestuurder en rechter in de middeleeuwse bestuursstructuur Grieternij. Het was een gebied in Friesland en delen van Groningen met zelfbestuur. In Friese gemeenten heet een burgemeester boargemaster. Sa moat dat yn it Frysk.
Jo ha rjocht!
Heel praktisch pontje uit mijn jeugdjaren. Als de Zaan bevroren was hoorde je de ijsschotsen tegen en onder de bodem bonken. Met je fiets aan de hand liep je via de neergelaten klep de pont soepeltjes op en af alsof de straat zich gewoon voortzette. Meteen kopen en inzetten als vervanging van het rare vehikel ‘Jan Hop’ waarmee je als fietser bij Spijkerboor het Noordhollands kanaal moet oversteken. Deze dreumes steekt niet over maar vaart rondjes, je moet je fiets bij het aan boord gaan op het dek laten zakken en bij het van boord gaan op de wal tillen en vooral blij zijn dat je mee kunt want er passen amper vijf fietsen op het gedrocht. Wie er ook over gaat, snel toeslaan en kopen dat superieure pontje voor het te laat is!
Kan ZNSTD een crowdfunding actie beginnen? Freek de Jonge zou gevraagd kunnen worden de kar te trekken. Het pontje speelt een belangrijke rol in zijn boek 'Zaansch Veem', evenals schipper Klaas Pasterkamp, die aan het roer stond en Freek onbedoeld gewetensbezwaren bezorgde toen hij vergat met hem af te rekenen. Mocht Freek dat geld houden om te versnoepen, of zou hij de centen storten in het busje voor de bouw van de Paaskerk, waar goddeloos of gereformeerd Zaandam bekeerd zou worden tot het hervormde geloof?
Hoe kan een veerpont uit 1956 op een foto staan van 1955? Of de jaartallen kloppen niet of er is spraken van een veerpontverwisseling.
Dit was niet het eerste pontje, ook niet de laatste. Sinds 1949 voer er een officiële pont, daarvoor een motorbootje en nog vroeger een roeiboot. Dat heette ook al het Ruyterveer en was toen nog geen gemeentedienst. Mijn opa heeft dit 31 jaar in eigen beheer gedaan en is gestopt toen de gemeente het overnam.
Dan vrezen we dat de datering bij het Gemeentearchief niet klopt. https://archief.zaanstad.nl/mediabank/zoek-in-de-beeldbank/detail/2b6e0b88-12e3-43b8-8840-32251461b1be/media/3a7bdea6-ba17-41c5-99bd-9d6c4d544200?mode=detail&view=horizontal&q=ruyterveer&rows=1&page=41&sort=order_i_restricted%20asc
Erger nog, volgens de Binnenvaart is de Grietman gebouwd in 1957... https://www.debinnenvaart.nl/schip_detail/8536/
Heel vaak gebruikt om van de westkant van de Zaan naar de oostkant te gaan en vervolgens via de Oostzijde en het Kalf naar het Haaldersbroek te fietsen. Omdat mijn moeder vaak volle fietstassen met aardappels, groente en fruit van de markt meenam scheelde dat de klim over de Noorderbrug. Ik spreek over +\_ 70 jaar terug.
Leuk Jan, dan kwam je langs mijn ouderlijk huis op Oostzijde 428 en langs oma Schleeper op Haaldersbroek. Goede herinneringen ook, aan die tijd.
Heel goed idee - Laat Zaanstad deze terug kopen en weer gaan gebruiken, dan hoeft er in Zaandam ook geen nieuwe fietsbrug te komen.
Zou toch mooi zijn als ie terugkwam.
Af en toe heb ik er gebruik van gemaakt van het genoemde pontje. En de Fenixschool aan de Oostzijde (barak/noodgebouw van hout), waar ik op zat, lag ook naast het straatje naar het pontje toe. Vanaf het schoolplein keken we dan wel eens naar de mensen die gebruik maakten van het pontje. Interessant! Ook toen ik op de HBS zat bij de Westzijde, aan de overkant van de Oostzijde maakte ik er nauwelijks gebruik van het pontje. Wij woonden zodanig dat het makkelijk te fietsen was over de Wilhelminabrug, later via de Beatrixbrug. Maar geweldig dat pontje! ik woon al tig jaren niet meer in Zaandam, maar mijn hart ligt er nog wel voor een deel. Ik zou ook zeggen samen met M. de Boer en Henk Kramer: Zaandam, koop het terug als het te gebruiken is en als het haalbaar is! Zoiets moois niet laten lopen.....