De afgelopen week stuurde het college van Zaanstad een intern bericht aan alle ambtenaren waarin zij onze berichtgeving over de bijeenkomst in de Poelenburcht wegzette als ‘grensoverschrijdend’ en zelfs koppelde aan ‘ondermijning‘. 

Wij vinden dat een gevaarlijke aanval op de onafhankelijke pers.

Omdat dit niet alleen De Orkaan raakt, maar ook de fundamenten van de lokale democratie, publiceren wij vandaag een open brief aan het college van B&W van Zaanstad.

Geacht college,

Op 29 augustus verspreidde u een interne brief aan alle ambtenaren waarin u kritiek uitte op de verslaggeving van De Orkaan over de bijeenkomst in De Poelenburcht. U kwalificeerde daarin ‘uitingen’ in onze journalistiek als ‘grensoverschrijdend’ en plaatste ons werk in een kader van ‘ondermijning en beeldvorming’.

Als lokale onafhankelijke redactie vinden wij dit onacceptabel. 

Niet alleen omdat u de boodschapper aanvalt in plaats van de boodschap, maar ook omdat hiermee een gevaarlijk precedent wordt geschapen: een gemeentebestuur dat zich mengt in de beoordeling van journalistiek werk en dat daarmee de vrije pers in diskrediet brengt.

Wij reageren publiekelijk, omdat dit niet alleen ons als redactie raakt, maar ook de basisprincipes van de lokale democratie.

Vrije pers is een grondrecht

Persvrijheid is vastgelegd in artikel 7 van de Grondwet. Het is de taak van onafhankelijke journalistiek om te berichten over publieke bijeenkomsten en kritische geluiden, ook als die ongemakkelijk zijn voor het bestuur. Een gemeentebestuur hoort die rol te respecteren, niet te ondermijnen door de pers richting eigen ambtenaren zwart te maken.

Verslaglegging is geen meningsuiting

De Orkaan deed verslag van de bijeenkomst in De Poelenburcht door letterlijk te citeren wat daar werd gezegd. Dat zijn geen grensoverschrijdende uitingen door de pers, maar citaten van sprekers, herkenbaar.

Bij een feitelijke beschuldiging – de glazenwasser die een ervaring deelde waarbij hij het gevoel had dat de burgemeester hem achtervolgde tot in de moskee – vroegen wij de burgemeester om een reactie. Zonder de ervaring van de glazenwasser tekort te willen doen, publiceerden we de reactie van de gemeente 1:1 binnen een uur na publicatie onder deze quote. Dat deden we op eigen initiatief en niet na een door Zaanstad ‘ingezette actie’, zoals in de interne mail naar de ambtenaren lijkt te worden gesuggereerd. 

Over de geciteerde vergelijking met de NSB hebben we geen reactie gevraagd. Een mening in een openbare bijeenkomst is voor rekening van de spreker, niet van de journalist. De uitspraak van oud-politierechercheur Wil Roode, kaderlid van de FNV, is duidelijk als citaat herkenbaar.

Maar toch hebben we de reactie van de burgemeester, ook weer 1:1, in het bericht opgenomen, de uitspraak zou ‘verwerpelijk en zeer ongepast’ zijn.

Beeldvorming

In uw interne bericht naar al uw medewerkers stelt u dat de ingezette acties passen in de ‘aanpak van ondermijning en beeldvorming’. Daarmee zet u kritische verslaggeving impliciet in een sfeer die normaliter is voorbehouden aan georganiseerde criminaliteit. Dat is een ernstig en schadelijk frame. 

Voor uw beeldvorming: kritische media zijn geen bedreiging voor de rechtsstaat, maar juist een fundament daarvan.

Waar het om gaat

De kern van de zaak is dat inwoners, ondernemers en vakbonden ernstige klachten hebben over de werkwijze van het interventieteam. Zij spreken over intimidatie, ondoorzichtige boetes en controles die als huisvredebreuk worden ervaren. Het is de taak van het gemeentebestuur om deze signalen serieus te nemen en onafhankelijk te laten onderzoeken. 

Door in plaats daarvan de pers, de boodschapper, in diskrediet te brengen, wekt u de indruk dat u kritiek probeert te neutraliseren in plaats van problemen en klachten aan te pakken of op te lossen.

De Orkaan laat zich niet intimideren en blijft doen waar wij voor bestaan: onafhankelijk en zorgvuldig verslag doen van wat er in Zaanstad gebeurt. Het is niet de taak van een gemeentebestuur om de pers te corrigeren of weg te zetten. Wel om zich te verantwoorden tegenover haar inwoners. 

Raad voor de Journalistiek?

Uw aantijgingen zijn fors, maar worden nu alleen, niet openbaar, geuit naar alle ambtenaren in de gemeente waarin De Orkaan veilig en vertrouwd haar werk moet, wil en zal blijven doen. Een deel van hen zal na uw boodschap anders kijken naar onze berichtgeving. Bij klachten over onze werkwijze of publicaties bestaat de mogelijkheid u te wenden tot de Raad voor de Journalistiek. Wij zouden het op prijs stellen als u dat in dit geval doet.

Voor nu roepen wij u op om het vertrouwen in de rechtsstaat en de lokale democratie te herstellen door afstand te nemen van deze grillige uithaal en in plaats daarvan de klachten van bewoners en ondernemers serieus te laten onderzoeken.

Met vriendelijke groet,

Merel Kan

Hoofdredacteur De Orkaan

AANVULLING (hieronder de letterlijke tekst die B&W op intranet plaatste, bedoeld voor de ambtenaren van Zaanstad).

In de bres n.a.v. grensoverschrijdende aantijgingen

Gisteravond hield de FNV (de lokale afdeling van “FNV-uitkeringsgerechtigden”) een bijeenkomst in de Poelenburcht in Zaandam-Oost. Zowel Hart van Nederland als De Orkaan deden hier verslag van. Tijdens de bijeenkomst en in de verslaggeving zijn grensoverschrijdende uitingen gedaan en beelden gedeeld. Dit raakt collega’s bij de gemeente en dat is onacceptabel. Daarom willen we jullie meenemen in een aantal van de acties die zijn ingezet.

Onacceptabele uitingen
Tijdens de FNV-bijeenkomst werden een tweetal uitspraken gedaan, die de Orkaan – zonder vooraf wederhoor – heeft geplaatst. Een medewerker van de FNV zei: “Dit doet denken aan de NSB die onverwacht bij woningen aanklopte.” Hierbij verwees ze naar verhalen over de vermeende werkwijze bij adrescontroles, door medewerkers van de gemeente. Ook zat in de zaal een glazenwasser die zei dat burgemeester Jan Hamming hem ‘achtervolgd heeft tot en met de moskee’. En, Hart van Nederland deelde in de reportage van de avond, beeldmateriaal afkomstig van een deurbel-camera. Hierop waren medewerkers te zien tijdens een adrescontrole. De medewerkers waren geblurd, maar alsnog wel herleidbaar in beeld.

Acties ingezet
Daarop zijn een aantal acties ingezet. Met de direct betrokken collega’s en hun leidinggevenden zijn gesprekken geweest en waar nodig aanvullende hulp en ondersteuning aangeboden. Richting de Orkaan is een reactie gegeven, waarin we aangeven de insinuaties zeer verwerpelijk te vinden en met klem deze verre van ons werpen. Deze reactie is integraal gepubliceerd in het artikel. De redactie van Hart van Nederland is verzocht om de deurbel-beelden te verwijderen uit het item. Hier hebben ze gehoor aangegeven.

Deze acties passen in een groter geheel van stappen die we zetten en voorbereiden, als het gaat om de aanpak van ondermijning en de beeldvorming daaromtrent. Voor verdere vragen hierover, kun je terecht bij je leidinggevende.

Met vriendelijke groet,
Namens het College van B&W en de Directie,

Door Merel Kan, afbeelding: De Orkaan (Stadhuis en redactie Orkaan). De interne mededeling van Zaanstad is ondertekend door wethouder Stephanie Onclin en Martijn Rengelink (Interim Directeur bij de gemeente Zaanstad). De tekst van de mededeling op internet (zie aanvulling) kregen we van Zaanstad.