De vondst van het NSDAP-lidmaatschapkaart van Prins Bernhard kan ook voor Zaanstad gevolgen hebben. Moet de gemeente het ‘eren’ van deze oud-nazi met een eigen brug, weg en plein niet eens heroverwegen? Deze week staat het ‘item’ Bernhard op de agenda van de plaatsnamencommissie. Wethouder René Tuijn is bij die vergadering aanwezig.
De commissie buigt zich overigens uitsluitend over het Prins Bernhardplein (de rotonde) en de Prins Bernhardweg (de weg naar de Prins Bernhardbrug). Naamgeving van bruggen behoort niet tot de bevoegdheid van de commissie.
Nederland telt honderden Prins Bernhard-straten, -wegen, -pleinen, -lanen, -scholen en -bruggen. Twee daarvan dus in Zaandam (vroeger was er ook nog een Prins Bernhardschool in Kogerveld).
Vorige week dook het nieuws over de lidmaatschapskaart van Bernhard op via een publicatie over het persoonlijk archief van de prins. De ‘verzetsheld’ had altijd ontkend dat hij NSDAP-lid was geweest alhoewel er al wel kopieën van de kaart waren. Bernhard had al eerder toegegeven dat hij lid van de SS en SA was geweest.
Bij het Prins Bernhard Cultuurfonds gaan ze ‘zaken op een rijtje zetten’ en kijken of het verleden van hun naamgever gevolgen heeft voor die naam. Ook voorzitter Rina Schenk van het 4 en 5 mei comité Zaanstad gaat liever niet over een nacht ijs:
‘We hebben overlegd over lidmaatschap Bernhard. Daar lopen al diverse onderzoeken naar. Die uitkomsten willen we eerst afwachten voordat er eventuele vervolg stappen worden gezet. We volgen hiermee de lijn van het Nationaal Comité 4 en 5 mei.’
Naams verandering van straten is wel een heel gedoe, maar niet onmogelijk. In Zaandam werd Bernhardbrug als eens hernoemd door de Duitsers die er Troelstrabrug van maakten, na de oorlog werd het weer Bernhardbrug. Toen in 1976 de Lockheedaffaire naar buiten kwam, hebben onbekenden het Prins Bernhardplein eventjes herdoopt in ‘Lockheedplein’. Maar dat was niet officieel. In Zaanstad werd Hobo officieel Piccolo en weer Hobo. In Krommenie werd de Von Braunstraat Ruimtevaartlaan vanwege het nazi-verleden van de later Amerikaanse raketgeleerde. Winnie werd vanwege haar moordzuchtige verleden van de bordjes gehaald in Zaandam, de straat heet nu Mandelastraat.
Erik Schaap maakte een paar jaar geleden al eens een lijstje met ‘foute straatnamen‘. Naast de Coentunnelweg noemde hij de Prins Bernhardbrug, de kades, straten en plantsoenen die naar Prins Hendrik zijn genoemd, de hele Zuid-Afrikaanse buurt in Wormerveer (ook Zaandam heeft zo’n buurt).
Door Piet Bakker en Merel Kan. Informatie plaatsnamencommissie Zaanstad, eerder nieuws op De Orkaan, AD, NOS, Rob Vreeken en blog van Erik Schaap. Foto Gemeentearchief Zaanstad: Opening van de Prins Bernhardbrug op 26 juli 1945 door prins Bernhard. Collectie P.P. de Jong Zaandam (1894-1955).
servicepunt@noord-holland.nl vr 10 nov 2023, 15:55 aan mij Provincie Noord Holland V2311 0836 Geachte Cees Kuypers, Op 10-11-2023 15:19 maakte u melding V2311 0836. Hieronder vindt u ons antwoord. De gemeente vindt dat bruggen een mooie naam verdienen. En heeft hier de verantwoordelijkheid over. De naam van een brug moet aan een aantal regels voldoen: Een brug kan de naam van een persoon krijgen als deze persoon Namen van bedrijven zijn niet toegestaan De naam komt in dezelfde woonwijk of woonkern waar de brug ligt nog niet voor in het straatnamenregister Als kan worden aangetoond dat de brug in de volksmond al een naam heeft, heeft deze naam de voorkeur Alleen gemeentelijke bruggen kunnen een naam krijgen Originele melding: De vraag is wie is er verantwoordelijk voor de naamgeving van de bruggen over de Zaan (bij voorbeeld de Wilhelminabrug) Heeft u nog vragen? Of wilt u reageren op deze e-mail? Beantwoord dan dit bericht. Of bel naar (0800) 0200600. Help onze dienstverlening te verbeteren. Wij staan altijd open voor verbeteringen en willen onze dienstverlening graag optimaliseren. Daarom zijn wij benieuwd naar uw ervaring met het Servicepunt. Via de onderstaande knop kunt u uw ervaring over onze dienstverlening met ons delen. Wilt u uw meldingsnummer V2311 0836 invoeren op het formulier? Bedankt! Geef ons feedback Met vriendelijke groet, Servicepunt Provincie Noord Holland Telefoon: (0800) 0200 600 Website: www.noord-holland.nl
Werner von Braun heeft in Krommenie het veld moeten ruimen omdat hij hardstikke fout was vanwege het doel dat hij nastreefde: Man op de maan. En Stalin kon ook het veld ruimen in Amsterdam. Niet omdat hij een massamoordenaar was maar vanwege het neerslaan van de Hongaarse opstand in 1956. Toen werden ze daar pas wakker… En Lenin heeft overal nog wel ergens een straatje. Wat vinden de Indonesiers en andere Nederlandse wingewesten eigenlijk van de standbeelden, straatnamen en gebouwen die hier vernoemd zijn naar hun onderdrukkers, uitbuiters en al die anderen die toch een zeer bedenkelijke reputatie hebben zoals ene JP C. te H. die zelfs de naam gaf aan een verkeersplein en een tunnel. Als je gaat zuiveren doe het dan goed, of doe het niet. Burger B. von L B mag van mij op straathoeken blijven staan en voor wat betreft gebouwen en organisaties is het aan de eigenaars en/ of bestuurders daarvan om al dan niet namen te veranderen….
Helemaal mee eens hoor. Hoeveel joden zijn er ( tegen een premie ) verraden om vervolgens na het wegvoeren van deze mensen nog even snel wat van de eigendommen te stelen of zelfs hun huis gelijk te betrekken ? Was de politie zo netjes ? Ze liepen voor het grootste deel braaf aan het handje van de Duitsers mee. Hoe netjes waren de Nederlandse Spoorwegen die braaf meededen aan het vervoer van de Joodse slachtoffers naar de kampen ? Hoe netjes gingen de overheden om met de Joden die terug keerden ? Hoeveel niet officiële NSB'ers zullen er toen geweest zijn ? En al die zwarthandelaren ? Nee, zo netjes waren de Nederlanders ook weer niet. Geldt niet alleen voor Nederland, gebeurde in elk bezet land. En de lijst is lang niet compleet hoor, er waren er in verhouding niet zoveel die wel hun mond open durfden doen of actie durfden ondernemen. Ik begrijp dat je alles in die tijd moet zien, geen idee wat ik gedaan zou hebben, heb gelukkig net niet voor die keuzes gestaan, maar toch. Prins Claus heeft tenslotte ook bij de Hitlerjugend gezeten maar om nu om die reden dan ook maar gelijk de Prins Claus brug ook te gaan omdopen ? De geschiedenis kunnen we niet herschrijven helaas.
Voor wie mij niet kent, ik heb niets met ons koningshuis. Maar als professioneel historicus kan ik het verschil zien tussen een meeloper en een activist. Tot 1936 was Duitsland een normaal land, waar Nederlanders graag heen gingen, vakantie vierden enz. In die dagen moest men niets van Frankrijk hebben. De politieke mentaliteit in Nederland was antiparlementair. Ook hier werd om een sterke man geroepen. De een keek bewonderend naar Italië, de ander naar Spanje, de derde naar Duitsland, de vierde naar Rusland. Dat 3 jaar later de Tweede Wereldoorlog in Europa beginnen zou met de Duitse inval in Polen was voor wie toen leefde onzichtbaar en ondenkbaar, laat staan wat er daarna gebeurde. Onze geschiedenis is een aaneenschakeling van gebeurtenissen, waaraan wij liiever niet herinnerd worden. Het leven van een mens ook. Er is een gulden middenweg tussen onder ogen zien en overreageren (om zelf onschuldig te lijken). Ik ken geen land waarin tijdens de Tweede Wereldoorlog zoveel verraad gepleegd is als in Nederland.
Precies. Het is de tijdgeest, het is achteraf makkelijk praten. Niet dat het goed te keuren is, natuurlijk, maar wel te begrijpen. Hitler werd gezien als de man die Duitsland er weer bovenop zou helpen, en leek dat ook te gaan doen. Logisch dat velen zich aansloten. Het nazisme, maar vooral het fascisme werd in heel Europa gezien als normale politieke stroming, vooral als tegenhanger van het bolsjewisme. Ook in Nederland. De Prins sprong ook van harte op die trein, en sloot zich aan bij de SA. Dit, naar verluidt, vooral omdat hij dan - heel opportuun - minder hard hoefde te studeren (hij studeerde rechten in die dagen). Het NSDAP-lidmaatschap kreeg hij er automatisch bij. Hij verruilde het bruine hemd later voor 'het stoere zwart' van de SS omdat hij dat uniform mooier vond. Wederom: naar verluidt.
Als 'professioneel historicus' (bestaan er ook onprofessionele historici?) moet je toch weten dat in 1933 onder het bewind van Adolf Hitler in Duitsland de democratie werd afgeschaft, al dan niet vermeende tegenstanders in concentratiekampen werden opgesloten, boekverbrandingen plaatsvonden, de pers aan banden werd gelegd, alle politieke partijen -op de NSDAP na- zijn verboden, er een staatsboycot van joodse producten werd afgekondigd, er ook toen al joden werden vermoord, etc. etc. Duitsland was tussen 1933 en 1936 geen 'normaal land', en daarna nog minder. De prins wist echter van geen kwaad...
Helemaal waar, Erik. Maar voor de mensen toen was dat niet zo duidelijk. Achteraf kun je rechte lijnen trekken. Destijds zette men stippeltjes. Hoe denken wij nu over de bevrijding van Nederlandsch Indië en hoe dachten wij er toen over?
Ook ten tijde van de politionele acties in Indonesiër waren er al vele duizenden Nederlanders die zich daar tegen keerden. Net zoals er tussen 1933 en 1936 miljoenen Duitsers waren die niets van het nazisme moesten hebben.
Helemaal waar, Erik. Er zijn altijd mensen die wat verder kijken dan hun neus lang is. Maar denk aan de kromme van Gauss. Het gaat er niet om wat er aan de randen gebeurt, maar wat er in het midden gebeurt. Die massa is beeldbepalend. Ook was Duitsland niet het enige land waarin enge dingen gebeurden.