In Zaanstad keldert de vaccinatiegraad onder kinderen voor twaalf ernstige infectieziekten zoals mazelen, de bof, kinkhoest en polio. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) is de kritische grens 90 procent. Zaanstad zit daar met 83,7 procent ver onder.

In Wormerland en Oostzaan ligt het een stuk hoger met respectievelijk 91 procent en 96,6 procent.

Kinkhoest, meningokokken en mazelen

In Zaanstad worden steeds minder kinderen gevaccineerd, wat tot zorgen leidt. Kinderarts van het Zaans Medisch Centrum (ZMC) Amara Nassar deelt deze zorgen. ‘De laatste tijd zien we deze infecties helaas weer vaker. Veel van deze kinderen die deze infecties hebben gekregen, zijn niet gevaccineerd.’ Dagelijks ontvangen de kinderartsen van het ZMC telefoontjes van meerdere huisartsen met vragen over kinderziekten, vooral over kinkhoest. Kinkhoest is een besmettelijke ziekte, die vooral gevaarlijk is voor baby’s. Er zijn al meerdere kinderen opgenomen geweest in het ZMC.

Het vele hoesten kan door gebrek aan zuurstof zorgen voor hersenbeschadiging. Soms hoesten baby’s met kinkhoest niet, maar stoppen ze af en toe met ademhalen. Daardoor kunnen ze blauw aanlopen. Meer dan de helft van de baby’s met kinkhoest wordt in het ziekenhuis opgenomen. Heel soms overlijdt een baby aan kinkhoest.

Toelichting: Difterie, Kinkhoest, Tetanus en Polio. De vaccinatie wordt aangeboden op (2), 3, 5 en 11 maanden, 4 en 9 jaar. De vaccinatiegraad wordt vastgesteld op de leeftijd van 2 jaar (basis immuun), 5 jaar (voldoende beschermd) en 10 jaar (volledig afgesloten).

Niet alleen kinkhoest, ook andere kinderziektes komen weer meer voor, zoals meningokokkenziekte en mazelen. Bij meningokokkenziekte kan je een hersenvliesontsteking of bloedvergiftiging krijgen. De ziekte kan zeer snel verlopen en in veel gevallen dodelijk zijn. En ook van mazelen kan je erg ziek worden. In het ZMC zijn er nog geen kinderen met mazelen gezien, maar Amara Nassar verwacht dat ook deze kinderziekte ‘hoogstwaarschijnlijk op korte termijn bij ons zal volgen’.

Van mazelen kan je ook erg ziek worden. In ernstige gevallen krijgt iemand een long- of hersenontsteking. Heel soms veroorzaakt mazelen een hersenontsteking die pas jaren na de mazelen begint. Deze late vorm van hersenontsteking is dodelijk.

Toelichting: Bof, Mazelen en Rode Hond. De vaccinatie wordt aangeboden op 14 maanden en 9 jaar. De vaccinatiegraad wordt vastgesteld op de leeftijd van 2 jaar (basis immuun) en 10 jaar (volledig afgesloten).
Toelichting: Meningokokkenziekte. De vaccinatie wordt aangeboden op 14 maanden en 14 jaar. De vaccinatiegraad wordt vastgesteld op de leeftijd van 2 jaar (basis immuun) en 15 jaar (volledig afgesloten).
Toelichting: Baarmoederhalskanker veroorzaakt door het humaan papillomavirus. De vaccinatie wordt aangeboden op 12/13 jaar. De vaccinatiegraad wordt vastgesteld op de leeftijd van 14 jaar (volledig afgesloten).

Minder positief over vaccinaties

Uit de cijfers blijkt dat Zaanstad door de ondergrens van 90 procent is gedoken. Maar liefst 6,9 procent van de kinderen in de Zaanstreek heeft geen enkele inenting gehad. Volgens Amara Nassar zijn er meerdere redenen waarom er steeds minder kinderen worden ingeënt. Eén daarvan is omdat veel infecties zo zeldzaam zijn geworden, dat veel ouders het belang van vaccineren niet meer inzien. ‘Er wordt ook gedacht dat het om onschuldige kinderziektes gaat, waar het beter is als de kinderen ze zelf doormaken, omdat dat beter is voor het immuunsysteem’ Sociale media en de coronacrisis hebben ook een grote invloed gehad op het vertrouwen van vaccinaties. Uit een peiling van het RIVM uit 2022 bleek dat jonge ouders minder positief over vaccinaties zijn gaan denken in vergelijking met een peiling uit 2013.

Toelichting: De vaccinatiegraad vastgesteld op de leeftijd van 2 jaar. Onderscheid tussen geen, gedeeltelijke en volledige deelname aan de vaccinaties volgens het Rijksvaccinatieprogramma.

Waarom is vaccineren toch belangrijk?

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) moeten minimaal 9 van de 10 kinderen – de kritische grens van 90 procent – zijn ingeënt om een uitbraak te voorkomen. Het RIVM hanteert voor Nederland een ‘veilige vaccinatiegraad’ van minimaal 95 procent.

Op de vraag wat het belang is van vaccineren legt Amara Nassar uit dat vaccineren veel levensbedreigende infecties en complicaties van infecties, zoals een hersenvliesontsteking of bloedvergiftiging, bij kinderen kan voorkomen. ‘Door vaccineren bescherm je je kind tegen deze infecties, maar ook het gezin en de omgeving. Als veel kinderen zijn gevaccineerd (een hoge vaccinatiegraad) kunnen besmettelijke ziekten zoals kinkhoest en mazelen zich minder makkelijk verspreiden.’ Dit komt door de groepsbescherming. Ook kwetsbare mensen en niet ingeënte mensen hebben dan minder kans om ziek te worden.

GGD Zaanstreek-Waterland

De vaccinatiegraad is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de gemeenten en de GGD. De GGD Zaanstreek-Waterland laat weten dat zij samen met de gemeente kijken naar acties om de vaccinatiegraad te verhogen. Bij consulten informeren zij over het belang van vaccineren, maar de keuze blijft bij de ouders. Deelname aan de vaccinatie is niet verplicht, maar was lange tijd vanzelfsprekend. Er worden extra vaccinatiemogelijkheden en -locaties aangeboden, maar daar wordt weinig gebruik van gemaakt. Er wordt onderzocht of het mogelijk is om de vaccinatiegraad op wijkniveau te achterhalen. Daarmee kunnen gerichte acties per wijk worden ingezet om het vaccineren te bevorderen.

Deze maand kunnen kinderen weer een vaccinatie halen bij de GGD. Op dinsdag 16 april wordt er gevaccineerd in Sporthal Wormer en op woensdag 17 april in Sporthal De Tref in Zaandam. Kijk voor meer informatie over de ‘groepsprikdagen’ op de website van GGD Zaanstreek-Waterland.  

Tekst: Redactie De Orkaan, Bron: ZMC, GGD Zaanstreek-Waterland, Rijksoverheid, RIVM, Foto: Gemeentearchief Zaanstad (vaccinaties bij GGD kazerne Frans Halsstraat Zaandam 1986). Grafieken: De Orkaan op basis van gegevens GGD.