Het Zaanse Schans-referendum is afgewezen door de gemeenteraad van Zaanstad. Er waren meer dan genoeg steunbetuigingen en een positief advies van de referendumcommissie. Maar een meerderheid van de raad had ‘zwaarwegende redenen’ om het verzoek toch af te wijzen. Dat zal waarschijnlijk uitlopen op rechtszaken. In vergelijkbare gevallen heeft de rechter volgens de referendumcommissie referenda alsnog toegestaan.
Het plan zelf waarbij het gebied aan de openbaarheid wordt onttrokken, een ticket van € 17,50 verplicht is (maar niet voor inwoners van Zaanstad en Wormerland) en een nieuw fietspad wordt aangelegd, kreeg wel de steun van de raad. Eigenlijk zou de zaak rond moeten zijn voor april 2026, maar de raad gaf zichzelf gisteravond ook een beetje uitstel.
Behalve over het referendum en het Zaans-plan moest de raad ook in discussie over een motie van wantrouwen tegen wethouder Wessel Breunesse – die dat overigens glansrijk overleefde. Een ‘Drama in drie bedrijven’ dus – met aan het eind nog een nieuwtje: Gerard Slegers kondigde aan dat er een draagvlakonderzoek komt voor betaald (gereguleerd) parkeren in de omgeving van de Schans.
Referendum
Het plan voorziet in een Zaanse Schans die geen geld kost maar opbrengt, waar erfgoed (molens, musea) en onderhoud gefinancierd kan worden door toeristen en met minder overlast voor bewoners en omwonenden. Kortom een fijne, rustige en plezierige Schans waar iedereen samenwerkt.
Fijn, rustig en plezierig ging het er in de raadsvergadering niet aan toe. En van samenwerking was weinig sprake. Indieners van het referendumverzoek zouden onjuiste misleidende informatie en aantoonbare onwaarheden hebben verspreid, bewust verwarring hebben gezaaid, wantrouwen hebben gevoed, waarbij ze vooral hun commerciële belangen hebben willen verdedigen en zo het democratische proces ondermijnen. Het ‘kapitalisme’ zou het referendum-instrument misbruiken, ‘opgezet met veel geld van een kleine groep ondernemers’.
Vooral Eylem Köseoglu (PvdA, initiatiefnemer van het amendement om referendum af te wijzen), Hans Kuyper (ROSA), Anna de Groot (SP) en Natascha Stroo (GL) gingen er met gestrekt been in. Ook Melchior Mattens (PvdD) en Flip Hoedemaeker (D66) lieten zich niet onbetuigd. D66 zou overigens tegen het amendement om het referendum af te wijzen stemmen: ‘We willen de mogelijkheden van de inwoners niet smoren’.
Coalitiepartijen CDA (Julie van ’t Veer) en VVD (Fidel Lopes) gingen er minder hard in (Lopes: ‘wij zijn tegen een referendum, zijn we altijd al geweest’) maar stemden toch in met het tegenhouden.
Aanslag op democratie
Tegenstanders bedienden zich van niet minder zware woorden. De tegenstanders van het referendum zouden burgerparticipatie frustreren en zo de lokale democratie ondermijnen. Marianne de Boer (LZ): ‘dit is het einde van de democratie, dit gaat geen standhouden bij de rechter. In Zaanstad zijn ze gewoon een beetje gek.’ Erdogan Sahin (DENK): ‘We moeten luisteren, dat is toch democratie’.
Jos Kerkhoven (DZ) zette SP en PvdD die de coalitie steunden weg als ‘meelopers’ en stelde dat de raad haar eigen geloofwaardigheid ondergroef: ‘Het is een aanslag op de lokale democratie. Er is aan alle eisen voldaan. Er is een positief advies van de referendumcommissie. Het is het frustreren van burgerparticipatie.’
Het voorstel om het ‘adviserend referendum’ tegen te houden werd niet gesteund door DZ, PVV, D66, DENK, CU, LZ en Groep Lassooy (12 stemmen). POV, PvdA, VVD, CDA, GL, ROSA, SP en PvdD (samen 27) waren voor de afwijzing van het referendum.
Omdat er bezwaar gemaakt kan worden tegen dit besluit – iets wat ongetwijfeld gaat gebeuren – zal het nog een staartje krijgen. Jos Kerkhoven (DZ):
‘We hebben veel vertrouwen in de rechtspraak, juridisch klopt hier niets van. Wij zien met veel vertrouwen een rechtszaak tegemoet, deze raad gaat helemaal nat’.
De voltallige referendumcommissie (drs. Marion Veerbeek, dr. Philip van Praag en prof. dr. Joop van Holsteijn) zat op de tribune en moeten het in de wind slaan van hun advies met enige verbazing hebben gadegeslagen.
Motie van wantrouwen
Met het referendum voorlopig van de baan, kon de raad zich gaan concentreren op het Zaanse Schans-plan zelf. Maar niet voordat de motie van wantrouwen tegen wethouder Wessel Breunesse door de raad moest, ingediend door Natasja Cornelisse (PVV), Marianne de Boer (LZ), Jos Kerkhoven (DZ) en Erdogan Sahin (DENK).
Dat wantrouwen was vooral gevoed door de matige onderbouwing van het plan en de grote haast waarmee het behandeld moest worden. Zo zat er maar één werkdag tussen het Zaanstad Beraad en de raadsvergadering. Het voorstel zelf bestond uit een ‘onoverzichtelijke warboel van documenten’ aldus de indieners.
Ook vonden PVV, DZ, LZ en DENK dat er sprake was van onjuiste informatievoorziening. B&W zou het voorstel in september 2024 al bijna af hebben gehad en zelfs voor de pilot van juni 2024 al besloten hebben de Zaanse Schans uit de openbaarheid te halen – ‘verkwisting’ van een miljoen gemeenschapsgeld dus aldus de indieners. De juridische implicaties van het onttrekken aan de openbaarheid zouden niet zijn gedeeld met de gemeenteraad, en dat is ‘bewust achterhouden van relevante informatie’.
Geheim
Alleen de indieners steunden de motie zodat Breunesse zonder schrik vrijkwam – het overgrote deel van de fracties had nadrukkelijk veel vertrouwen in de wethouder. Helemaal ongeschonden bleef het college niet. Kerkhoven en ook mede-indiener Marianne de Boer refereerden met enige regelmaat aan geheime stukken die van belang voor de besluitvorming zouden zijn. Het zou vooral om juridische onderbouwingen gaan, een onderdeel dat matig is uitgewerkt in het voorstel.
Na het afschieten van de motie van wantrouwen verlieten de drie DZ’ers de zaal, Kerkhoven: ‘anders zouden we een ondemocratisch proces legitimeren’. Ook de collega’s van DENK stapten op. Orlando Hellings: ‘het ligt allemaal al vast’.
Aangenomen
De resterende 34 raadsleden steunden in grote meerderheid de afsluiting en de entreeheffing. Alleen PVV, LZ en Groep Lassooy (samen vier zetels) stemden tegen.
Het raadsvoorstel krijgt een harde ‘randvoorwaarde’ dankzij een unaniem aangenomen amendement: zonder dat de gratis toegang voor inwoners van Zaanstad en Wormerland geregeld is, kunnen de plannen niet doorgaan. Of dat juridisch haalbaar is, is nog onduidelijk.
Ook stemde de raad in met een amendement waarin de deadline van april 2026 om het gebied aan de openbaarheid te onttrekken niet meer zo hard in het voorstel staat. Het amendement om geen ‘fysiek hek’ om de Schans te plaatsen haalde het eveneens. Hoe dat in de praktijk gaat gebeuren is ook nog onduidelijk.
Amendementen om een samenwerkings-scenario te onderzoeken, snel een parkeergarage te bouwen werden verworpen. Ook een motie om de parkeerdruk snel aan te pakken haalde het niet.
Door Piet Bakker.
referendum is wel democratisch maar daar staan we ver van af.
Mooi dat Zaankanters er nog gratis erop mogen en dat er een nieuw fietspad komt.
€ 17,50 is wel een hoog bedrag voor een oplucht Museum of zit daar nog een consumptie bij een Zaanse babbelaar.
Het onderhoud aan deze panden zijn ook hoog al zijn er ook huuropbrengsten.
Goede zaak, het lijkt mij vrij moeilijk om in 1 stelling alle belangen te verenigen.
Wllt U : Meer belasting betalen of mag de toerist ook betalen
: Het fietspad open houden en meer belasting betalen
En zonder de kennis van alle partijen kun je als burger helemaal geen besluit nemen .
Al ben ik het wel eens dat de bezoeker ook echt iets betaalt voor alles wat er op de Schans staat en het liefst ook voor wat er verder aan molen erfgoed nog in de Zaanstreek staat
Terecht afgewezen
Dat zal de rechter bepalen.
Het gaat er natuurlijk om welke vorm het openluchtmuseum krijgt en wie vrij toegang.
Zou het laarzenpad, fietspad kunnen worden of moeten fietsers omfietsen langs de Amerikaanse molen.
Veel te smal daar bij die molen.
Binnenkort een referendum over het wel of niet legitiem torpederen van het afgewezen referendum?
Mooi hoor een referendum.
Maar de volksvertegenwoordigers zijn gekozen om een beslissing te nemen voor de stad.
Dus als voor iedere zaak een referendum wordt gehouden heb ik voor niets mijn stem op een partij uitgebracht.....
@ Mari de Boer.
Krijg niet de indruk dat er binnen Zaanstad voor alles en nog wat een referendum is of wordt gehouden. En volksvertegenwoordigers mogen best wel teruggefloten worden als ze zaken doen die hun kiezers toch ook niet willen En ik ben met Jos Kerkhoven eens dat een referendum geen wantrouwen is maar een kans om samen een moeilijke keuze te maken met meer draagvlak en legitimiteit. Bij GR2026 zullen we de kiezers nog eens moeten herinneren aan de partijen die het referendum naast zich neer hebben gelegd.
Ik begrijp dat mevrouw de Boer vertrouwen heeft in de gemeenteraad, en dat is goed. Maar bij ingrijpende beslissingen die generaties lang impact hebben, verdient de stem van de burger een extra podium. Een referendum is geen wantrouwen in de raad, maar een kans om samen een moeilijke keuze te maken – met meer draagvlak en legitimiteit.
Dit is alleen een ingrijpende beslissing voor de 30 ondernemers die er zitten. Ondernemen is vooruit zien en zij hadden dit al jaar kunnen zien aankomen. Vermakelijk wat voor heel circus er wordt opgetuigd om dit tegen te houden zodat deze ondernemers meer winst kunnen afromen van de publieke ruimte.
Hiermee worden de kosten neergelegd bij de vervuiler. Als de ondernemer graag wil dat het vrij toegankelijk blijft kunnen ze kaartjes kopen voor hun bezoekers en deze weggeven.
Het was een politiek teken van zwakte om weg te lopen voor de stemming. leuk om de media te bespelen maar daar hebben de inwoners van Zaanstad niets aan.
De kosten bij de vervuiler neerleggen dat is zo'n sneu statement.
Als er ondernemers vertrekken en of failliet gaan dan komen de vervuiler ook niet echt niet meer.
Ondernemers zijn de ziel van de economie en deze weg te zetten als profiteurs en oproerkruiers is goedkoop en totaal ongegrond.
Peter Dekker, om nou de ondernemers de ziel van de economie te noemen gaat wel heel ver. Ik had overigens niet de indruk dat de ondernemers hier worden weggezet als profiteurs en oproerkraaiers. Wel dat de ondernemers in deze hele discussie vrijwel uitsluitend gericht zijn op het eigen belang.
De Schans heeft in eerste instantie een museumfunctie, de bezoekers komen primair voor het erfgoed. Prima natuurlijk dat er vervolgens in de loop der jaren diverse ondernemers zijn aangehaakt met activiteiten die passen bij het erfgoed. Het aantal bezoekers is in de loop der jaren fors gegroeid en daar hebben de ondernemers ongetwijfeld profijt van.
Lekker je zin willen krijgen.