Deze maand is het 60 jaar geleden dat het beeld ‘‘ van Jan Wolkers onthuld werd in Zaandam. Daarmee stond Zaandam aan de wieg van de carrière van de destijds 27-jarige kunstenaar die aanvankelijk vooral als schilder en beeldhouwer actief was (zijn eerste boek dateert van 1961).
Het was in 1956 de eerste tweede opdracht voor een beeld in de openbare ruimte voor Wolkers. ‘Leda en de Zwaan’ staat op de Stationsstraat in Zaandam bij de brug over de Vaart. Op 19 februari 1958 werd het officieel onthuld.
In 1999 bestond het Kunstcentrum Zaanstad 25 jaar en ter gelegenheid van het jubileum zou het beeld aan de Westzijde voor de deur van het Kunstcentrum gezet worden. Wolkers dwarsboomde de plannen persoonlijk. In november 2007 wilde de gemeente het beeld verplaatsen naar de Gedempte Gracht, het was al de derde poging om het beeld te verplaatsen. Nu protesteerde Wolkers weduwe Karina.
Het verhaal over Leda en de zwaan komt uit de Griekse mythologie. Leda is de vrouw van de Spartaanse koning Tyndareos. De god Zeus begeerde haar, maar ze weigerde hem ter wille te zijn. Zeus veranderde zich daarop in een zwaan en overweldigde haar. Negen maanden later werden haar kinderen geboren, de zonen Castor en Pollux en de dochters Helena van Troje en Klytaimnestra.
Wolkers was bijzonder tevreden over het beeld getuige interviews die hij later aan NRC en Vrij Nederland gaf (bron: Buiteninbeeld).
Hieronder Wolkers (rechts) bij de onthulling, op de achtergrond de fabriek van Polak & Schwarz.
dus de eerste opdracht kwam van de Gemeente Leiden met Moeder met Kind uit 1953 waarvoor hij de Prix de Rome ontving. Het oorspronkelijke ruimtelijke schetsmodel zit in mijn collectie zie overzicht
ik heb de ruimtelijke ontwerpstudie voor Leda en de zwaan vanaf het gipsen ontwerp in brons laten gieten
Heel graag zou ik de schetsen van Jan Wolkers willen zien. Het proces dat eraan vooraf gaat.
Overigens begon Wolkers’ literaire carrière wél in de Zaanstreek. Hij maakte zijn debuut met de verhalenbundel ‘Serpentina’s petticoat’ bij uitgeverij gard sivik (inderdaad zonder hoofdletters, wat in die tijd heel vooruitstrevend was) van de onvergetelijke Zaandijker ‘boekjesmaker’ Klaas Woudt. De Zaanse literaire salon ‘Mens, durf te lezen’ zal eind dit jaar een programma aan Wolkers en zijn banden met de Zaanstreek wijden.
De eerste opdracht voor een beeld in de openbare ruimte kreeg Wolkers niet van de gemeente Zaandam, maar van de gemeente Kruiningen. Ook in 1956 overigens. Het is een herinnering aan de watersnoodramp en werd op 1 februari 1957, dus een jaar voor 'Leda en de Zwaan' geplaatst. Zie ook http://members.home.nl/tettero/ZuidHolland/Wolkers.htm
Aaiii... weer een Zaans feestje dat niet doorgaat. We zetten het in de tekst, dank.