Aankomend weekend staat in het teken van de Nationale Molendag. In Zaandam, Zaandijk, Koog aan de Zaan, Oostzaan, Wormer, Assendelft en Westzaan openen molens hun deuren.

Ooit, vanaf de Gouden Eeuw, vormden meer dan duizend molens een waar industriepark in de Zaanstreek waar onder andere papier, gort, verf en meel werd geproduceerd. Hoewel inmiddels het overgrote deel van het takenpakket is overgenomen door fabrieken sieren sommige historische (en minder historische) bouwwerken het Zaanse vandaag de dag nog steeds.

Zaandam

De Ooievaar: Deze oliemolen is in 1669 gebouwd is met onderdelen van een 1622 gebouwde molen in Assendelft. Tijdens de Nationale Molendag zijn er op zaterdag 10 mei twee rondleidingen. Hierbij ontdek je de hele molen, van molenwerkplaats tot in de kap. Een rondleiding duurt ongeveer 2,5 uur, aanmelden via www.zaanschemolen.nl is noodzakelijk. Adres: Diederik Sonoyweg 19, 1509 BR Zaandam

De Huisman: Het bouwjaar van De Huisman is niet zeker, al wordt het jaar 1786 vaak genoemd. In het verleden werd hier snuif gemaakt, waarna er mosterd werd geproduceerd. De mosterdproductie werd in 2007 verplaatst naar Wormerveer, maar De Huisman bleef in gebruik als verkooppunt. Komend weekend zijn er zowel op zaterdag 10 mei als zondag 11 mei rondleidingen. De molen is geopend tussen 10.00 en 17.00. Adres: Kalverringdijk 23, 1509 BT Zaandam (Zaanse Schans)

De Kat: Rond 1646 gebouwd als verfmolen, maar later omgebouwd tot oliemolen. De Kat kent een bewogen geschiedenis van branden, verbouwingen en herbouw. De huidige molen stamt uit 1960, toen de achtkant van verfmolen De Duinjager op de onderbouw uit 1783 werd geplaatst. Later kreeg de molen zijn oorspronkelijke functie als verfmolen terug. Komend weekend worden op beide dagen demonstraties gegeven door de molenaar. De Kat is geopend tussen 09.00 en 16.30. Adres: Kalverringdijk 29, 1509 BT Zaandam (Zaanse Schans)

Het Jonge Schaap: Deze molen is gebouwd in 2007 als replica van een bovenkruier-houtzaagmolen die in Zaandam-West stond. Die molen werd gesloopt in de Tweede Wereldoorlog (1942) en verdween naar verluid ‘in de kachel’. Dit weekend worden er op beide dagen, tussen 09.30 en 16.30, demonstraties gegeven door de molenaar. Adres: Kalverringdijk 31a, 1509 BT Zaandam (Zaanse Schans)

De Bonte Hen: Gebouwd in 1975 op de plaats waarvan ongeveer 1693 tot 1935 een soortgelijke molen stond. Een deel van de onderbouw van deze oliemolen stamt nog uit 1993. De Bonte Hen is zowel zaterdag als zondag tussen 10.00 en 17.00 open. De molenaar zal hier demonstraties verzorgen. Adres: Kalverringdijk 39, 1509 BT Zaandam (Zaanse Schans)

Zaandijk

De Bleeke Dood: Deze korenmolen is gebouwd in 1782, als opvolger van een in 1656 gebouwde molen. In 1922 kwam de molen bijna tot zijn einde, maar werd gered door de brandweer. De sporen van de brand zijn tot op de dag van vandaag zichtbaar. Aanstaande zaterdag zal de molenaar hier tussen 11.00 en 16.00 demonstraties geven. Adres: Lagedijk 28, 1544 BG Zaandijk

Koog aan de Zaan

Het Pink: Zeer waarschijnlijk gebouwd in 1751 als oliemolen, de onderbouw is vermoedelijk deels afkomstig uit 1620. De molen overleefde stormen, blikseminslag en asbreuken. Op Nationale Molendag is Het Pink enkel op zaterdag tussen 10.00 en 16.00 geopend. Naast demonstraties van de molenaar is de Zaanse afdeling van Veron aanwezig voor het evenement Mills on the air. Ze leggen radiocontact met radiozendamateurs wereldwijd. Adres: Pinkstraat 12, 1541 HD Koog aan de Zaan

Assendelft

De Paauw: Deze molen werd in 2016/2017 gebouwd. De bouw hangt samen met het bestaan van de schuur van de voormalige oliemolen De Paauw. Die oliemolen werd in 1896 gesloopt. De huidige De Paauw heeft de functie van hennepklopper. In dit soort molens worden hennep en andere vezelproducten zodanig verwerkt dat ze in touwslagerijen en zeilmakerijen gebruikt kunnen worden. De molen is enkel zaterdag geopend. Er zullen rondleidingen en demonstraties worden verzorgd. Adres: Nauerna 43b, 1566 PD Assendelft

Oostzaan

De Vlijt: Deze biksteenmolen werd voor 1900 gebouwd in Zaandam aan Het Kalf. In 1945 werd de molen verplaatst naar de Jacob Cornelisstraat in Oostzaan. Rond 1959/1960 werd de molen wederom verplaatst, dit keer naar een eilandje bij de Doctor Keijzerstraat in Oostzaan. Aanstaande zaterdag is de molen geopend voor rondleidingen en demonstraties. Adres: Doctor Keijzerstraat t/o 35, 1511 Oostzaan

Westzaan

De Schoolmeester: Een zeskante papiermolen uit 1692, uniek als laatste windpapiermolen ter wereld. De molen heeft zijn naam te danken aan één van de oprichters die schoolmeester van beroep was. In De Schoolmeester wordt ‘Zaansch Bord’ in diverse kleuren gemaakt. De Schoolmeester is zaterdag tussen 10.00 en 17.00 geopend, de molenaar zal voor demonstraties zorgen. Ook vetrekken er vanaf de molen vaartochten naar De Jonge Dirk en Het Prinsenhof. Adres: Guispad 3, 1551 SX Westzaan

Het Prinsenhof: Eén van de weinige nog werkende pelmolens in Nederland. Sinds de bouw rond 1722 is de molen meermaals gerestaureerd, met als hoogtepunt de herinrichting in 2009 en het herstel tot werkende pelmolen in 2018, compleet met klassiek gestoken roeden. De molenaar zal alleen zaterdag tussen 11.00 en 16.00 demonstraties geven. Adres: Relkepad 3, 1551 RX Westzaan

De Jonge Dirk: Begon in 1908 als specerijenmolentje onder de naam Het Indiës Welvaren, vernoemd naar de oorsprong van de gemalen kruiden: Nederlands-Indië. In 1958 verdween het Blauwe Pad, waar de molen stond, vanwege uitbreidingsplannen. Jo Vooren ontfermde zich over de molen en plaatste hem op een eilandje bij Westzaan. Echter niet meer bedrijfsmatig maar meer als hobby. De molen is alleen bereikbaar met een boot, bijvoorbeeld vanaf De Schoolmeester. Zowel zaterdag en zondag is de molen open tussen 10.00 en 16.00 voor uitleg, koffie en knipworst. Adres: Guisweg, 1551 ZA Westzaan

Wormer

De Koker/De Zwarte Hengst: De Koker, die ook bekend staat als De Zwarte Hengst, wordt voor het eerst gemeld in 1592. Na al een keer herbouwd te zijn, ging de molen in 1866 in vlammen op. Hierna werd een molen in datzelfde jaar gebouwd van de onderdelen van een molen uit Graft. Aanstaande zaterdag kan de molen alleen op zaterdag worden bezocht, waar je een rondleiding kan volgen. Adres: Oosteinde 14, 1531 KD Wormer

De Nekkermolen: Op 30 mei 1630 werd in het stadhuis van Purmerend tussen de burgemeesters van die plaats en die van Wormer en Jisp een overeenkomst gesloten. Op de bedijking, die nog in dat zelfde jaar gereed kwam, werden drie molens gebouwd. Eén van die molens was De Nekkermolen aan de Beemsterringsloot bij Neck. De molen werkte in 1864 met een staande vijzel, maar werd al voor 1894 weer verbouwd tot een normale vijzelmolen. Adres: Kanaaldijk 51, 1456 BG Neck (Wijdewormer)

Zelf kijken welke molens er mee doen met de Nationale Molendag? Dat kan op de website van de Hollandsche Molen. De Nationale Molendag is vanzelfsprekend ook terug te vinden in onze Waarheen?-agenda.

Door: Rick Nieborg, met info van De Hollandsche Molen en De Zaansche Molen, foto’s: Orkaan-archief.