De tijd staat niet stil. Er wordt gebouwd en gesloopt, straten verdwijnen, nieuwe wijken verrijzen. Winkels gaan weg, bedrijven sluiten en natuur wordt opgeofferd om plaats te maken voor nieuwbouw, stadsvernieuwing en bedrijventerreinen.
De Zaanstreek is de afgelopen decennia – soms zelfs onherkenbaar – veranderd. De Orkaan brengt die verandering in beeld. Op één plek die in het verleden op de foto is gezet, maken we nu opnieuw ‘dezelfde’ foto. Zoek de verschillen…
De originele foto’s komen uit twee albums met oude Zaanse foto’s die Zaandammer Henk van Dalen op de kop tikte op een rommelmarkt. Bert Versteeg maakte de eigentijdse foto en zorgde ook voor de achtergrondinformatie. Vandaag: het Juliana-ziekenhuis.
Juliana-ziekenhuis, Zaandam
Tot ongeveer 1900 werden mensen veelal thuis verpleegd, ook operaties werden thuis uitgevoerd. Voor besmettelijke zieken waren barakken opgezet zoals in Zaandam in de Westerparkstraat, de huidige Parkstraat. Vanaf ongeveer 1900 werden in dorpen kleine ‘ziekenhuisjes gebouwd maar dat waren soms ook bestaande woningen. In gemeenten met ongeveer 5.000 inwoners werd het noodzakelijk geacht dat er een instelling kwam. Wormerveer had in de Zaanstreek de primeur van het eerste ziekenhuisje dat aan de P. Krugerstraat stond.
Zaandam kreeg in 1919 een ziekenhuisje met ongeveer 20 bedden op Oostzijde 59 dat door de gemeente was gekocht van rijstfabrikant Blans en in 1922 werden de verbouwde barakken in de Westerparkstraat in gebruik genomen. Ook de katholieke gemeenschap van Zaandam kreeg een eigen ziekenhuisje op Oostzijde 61 dat was ingericht door R.K. Wijk- en ziekenhuisverpleging Stichting St Jan.
De ziekenhuisjes bleken al snel te klein en in 1928 wordt in de gemeenteraad van Zaandam een voorstel aangenomen om te komen tot de bouw van een nieuw Gemeente Ziekenhuis. Het nieuwe ziekenhuis zou komen aan de Frans Halsstraat en zou 625.000 gulden gaan kosten, de architect was Schipper. Het Gemeente Ziekenhuis werd gebouwd door de Zaandamse Cooperatieve Bouwersbond en zou op 3 december 1931 worden geopend. Het zou 138 bedden krijgen met de mogelijkheid dit uit te breiden naar 168.
Ook de katholieken kregen een nieuw ziekenhuis. Aan de Bloemgracht werd een stuk land aangekocht en waarop het door de Zaandamse architect Van Sante ontworpen ziekenhuis kwam. Het St Jan ziekenhuis werd op 3 mei 1932 geopend en zou in 1953 worden uitgebreid met een nieuwe vleugel aan de H. Gerhardstraat. Ook kwam er een zusterflat voor 125 verpleegkundigen.
Al in 1951 gaf de gemeente Zaandam opdracht een plan te ontwerpen voor een nieuw ziekenhuis met 375 bedden. Het plan voldeed echter niet aan de voorwaarden die de toenmalige minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid stelde, een ziekenhuis met 270 bedden zou omstreeks 1965 voldoende zijn. In 1956 bracht de commissie van ziekenhuisplannen een gunstig advies uit aan de minister en op 1 januari 1957 kreeg Zaandam toestemming het nieuwe ziekenhuis te bouwen. Koningin Juliana gaf toestemming om het nieuwe ziekenhuis haar naam te geven en in september 1961 ging de eerste paal de grond in. Ook werd er een zusterflat aan de Gouw gebouwd dat De Wiitenburgh zou gaan heten en in mei 1966 werd geopend terwijl het nieuwe Julianaziekenhuis in 1967 geopend zou worden.
Het oude Gemeente Ziekenhuis bleef een medische functie houden en zou het Dr C.W. van Raaltecentrum gaan heten, genoemd naar naar chirurg en geneesheer – directeur C.W. van Raalte.
In 1974 fuseerden het Juliana- en het Johannesziekenhuis en na het realiseren van nieuwbouw, gebouwd tussen 1983 en 1987 naast het Julianaziekenhuis konden alle functies worden overgeplaatst. Het nieuwe ziekenhuis zou De Heel gaan heten. In 2004 werd de naam veranderd in Zaans Medisch Centrum.
Omdat het ziekenhuis verouderd was werd besloten tot de bouw van een nieuw ziekenhuis. Dit nieuwe hospitaal werd op de parkeerplaats van het voormalige Julianaziekenhuis gebouwd en zou in januari 2017 worden geopend waarna de oude gebouwen werden gesloopt. Op de plaats van het oude ziekenhuis verrees de nieuwe woonwijk Gouwpark met ongeveer 250 woningen.
Bekijk hier alle fototijdreizen.
Foto en tekst 2022: Bert Versteeg. Bronnen: Geschiedenis Zaandamse Ziekenhuizen / www.zaansmedischcentrum.nl
Welk ziekenhuis zat waar nu Jan Bonekampstraat zit?
Op de plaats van de wijk met straatnamen van verzetshelden stond het St. Jan ziekenhuis, dat in 1969 werd omgedoopt tot Johannes ziekenhuis. Zie de reacties hierboven van met name Historie Zaanse Ziekenhuizen en van Adriaan Gaastra. Verpleegstersflat de Wittenburg stond ook op die locatie. De verpleegstersflat aan de Julianaweg werd gewoon ‘zusterflat’ genoemd.
De wittenburg stond achter het Johannes ziekenhuis. De zusterflat van het Julianaziekenhuis had geen naam. Ik heb er zelf gewoond toen ik mijn opleiding tot A vepleegkundige deed. Sept. 70 tm juni 73. Daarna kreeg ik een flat in de Noordwachter. ( op 21 jarige leeftijd) dat was toen “ normaal”🤣. Nu ondenkbaar.
Ik heb het Juliana ziekenhuis altijd een mooi gebouw gevonden. Net als de zusterflat langs de Gouw. Mooi door de eenvoud? Als kind kan ik me ook nog de fontein bij de hoofdingang herinneren. Die vond ik heel bijzonder.
Voor wie nog meer foto's wil zien, er is ook een beeldbank die bijgehouden wordt door de onvolprezen Commissie Historie Zaanse Ziekenhuizen: www.historiezaanseziekenhuizen.nl/cgi-bin/beeldbank.pl Voor zover ik weet - ik ben geen Zaankanter en ik was toen nog niet geboren - waren er begin jaren '60 wel plannen voor een protestants ziekenhuis pal achter het St Jan Ziekenhuis (schrijfwijze varieert nogal), maar zijn deze nooit van de grond gekomen. Uiteindelijk is het St. Jan op oecumenische grondslag verder gegaan en enkele jaren later, halverwege de jaren '70, gefuseerd met het Juliana Ziekenhuis.
Ik wil graag wijzen op het bestaan van de Commissie Historie Zaanse Ziekenhuizen(CHZZ). We zijn te vinden op Facebook en hebben een eigen website https://chzz.nl/ Hier en op onze beeldbanken is veel informatie te vinden over de geschiedenis van de ziekenhuizen en de andere activiteiten van de CHZZ. Misschien leuk Orkaan om eens een artikel hieraan te wijden of een kijkje te komen nemen in ons Zaans Medisch Museum.
waarom werd de st.jan johannes ziekenhuis?
Jan, er was sprake van een naamswijziging. Dit staat er op Zaanwiki: Sinds 1969 de naam van het voormalige, oorspronkelijk roomskatholieke, ziekenhuis Sint Jan. De Sint Jan ontstond officieus al in 1925 uit een combinatie van roomskatholieke wijk- en ziekenverpleging, uitgeoefend door de Kleine Zusters van de Heilige Joseph uit Heerlen in een pand aan de Oostzijde te Zaandam. In 1925 werden daar twintig zieken opgenomen met 1173 ligdagen, terwijl de zusters 5000 huisbezoeken (prijs: 10 cent per bezoek) aflegden. In 1927 werd besloten een nieuw ziekenhuis te bouwen, in 1932 werd aan het einde van de Bloemgracht te Zaandam 'de nieuwe Sint Jan' geopend. Directeur was dr. E.A. Immink.
Fusie tussen katholieke St.Jan en het protestantse ziekenhuis. Beheer gebeurde door de Johannesstichting. Bij de latere fusie naar De Heel werd de Raad van Toezicht samengesteld uit drie leden vanuit de Johannesstichting en drie leden uit de gemeenteraad waaro der de wethouder. Voorzitterschap was roulerend.