Ruim tien jaar nadat in het Zaandamse Veldpark vluchtelingen werden opgevangen, is op NPO 2 de documentaire ‘Leven na de dictatuur’ te zien, gemaakt door Thaeer Nabil Muhreez die destijds in Zaandam werd opgevangen. De première was op 26 november in De Fabriek (op 26 februari in de herhaling), de NPO laat de film op 14 en 21 december om 16.30 uur zien op NPO 2.

‘Leven na de dictatuur’ is geen verslag van de oorlog in Syrië, maar van het vervolg. Hoe je verder leeft als het gevaar achter je ligt, maar de herinnering in je lijf blijft zitten. Zaandam speelt een rol in de film, als eerste veilige plek en de plaats waar Thaeer en Jamil Makhoul kennismaakten met Nederland.

Veldpark

In de herfst van 2015 kregen de tenten van de Dam tot Damloop een nieuwe bestemming: geen hardlopers, maar vluchtelingen. Binnen enkele dagen werd het Veldpark omgevormd tot noodopvang. De Orkaan stond erbij, schreef erover, kreeg mails van bezorgde buurtbewoners én van mensen die wilden helpen. De ene Zaankanter vroeg zich af of het wel veilig was; de andere kwam met thermoskannen, kleding, dekens of simpelweg woorden van welkom.

Thaeer Nabil Muhreez en Jamil Makhoul, Syrische documentairemakers, waren via Lesbos in Zaandam terechtgekomen, waar ze bleven filmen. In november 2015 plaatste De Orkaan een minidocumentaire over de mannen die vanuit het kamp bellen met hun moeder of vrouw aan de andere kant van de wereld. Meer dan tachtigduizend mensen bekeken de film. Hij werd gedeeld door voor- en tegenstanders van opvang, juist omdat hij zo ongefilterd was.

Vervolgens maakten Thaeer en Jamil samen met hun vriend Ashur al Bab en Robert van Tellingen voor De Orkaan twee minidocumentaires ‘Ik ben een vluchteling maar…’ waarin ze medebewoners portretteerden. Geen heldenverhalen of zieligheid, maar gewone mensen met dromen, talenten, heimwee en humor. Na het Veldpark verhuisden ze naar de opvang in Taets op het Hembrugterrein, en daarna naar Hilversum. 

Met producent Margriet Jansen maakte Thaeer nu een nieuwe documentaire die dus zijn première in Zaandam beleefde. Ook Jamil komt terug in de film, en met Robert van Tellingen wordt Sint Maarten, Sinterklaas en kerst gevierd.

Filmtheater De Fabriek zat tijdens die première vol vrijwilligers, bekenden, betrokkenen en mensen die zelf ooit vluchtten. De film is tweetalig, in Arabisch en Nederlands, en volgt de vlucht uit Syrië: de overtocht over zee, nachten in het bos, smokkelroutes, de tocht via Griekenland naar Europa. Maar onder dat alles ligt een tweede laag: de psychologische vlucht. Wat gebeurt er als de oorlog achter je ligt, maar van binnen doorgaat?

Door Merel Kan en Piet Bakker, met informatie uit het Orkaan-archief, NPO en van Margriet Jansen.