Na de afscheiding van Marianne de Boer van DZ die verder ging als Lokaal Zaans (LZ) bestaat de gemeenteraad van Zaanstad uit 15 partijen. Dat is een evenaring van het record in de vorige raadsperiode toen Zaanstad ook 15 fracties had na afsplitsingen bij VVD, DENK en PVV.

De raad van Zaanstad begon met 13 partijen. Dat werden er 14 toen Karin Lassooij* zich afsplitste van de POV. En nu dus 15. Dat is geen Nederlands record. In Maastricht zitten 17 partijen in de raad.

De eerste raad van Zaanstad telde 8 partijen, in 2006 waren dat er 10, in 2010 was dat gegroeid tot 13 en nu zijn het er dus 15.

In totaal hebben ooit 32 partijen in de raad gezeten. De Zaanse Onafhankelijke Groepering (ZOG), Zaanse Inwoners Partij (ZIP), Partij voor de IJsbaan, Gemeentebelangen en DS’70 haalden ooit zetels bij verkiezingen maar zijn nu niet meer vertegenwoordigd. ZOG had op haar hoogtepunt in 2002 maar liefst 11 zetels, in 2018 deed de partij mee als ZVI (Zaanstad voor Iedereen) maar kwam niet in de raad.

Progressief Burgerbelang (ex-DZ), de Volkstem (ex-SP), Lijst Molenaar (ex DZ) zaten wel in de raad dankzij tussentijdse splitsingen maar haalden geen zetels bij een verkiezing. Liberaal Zaanstad (Lokaal Zaans, ex-VVD), Lijst Hotaman (DOEN, ex-DENK) en BVNL (ex-PVV) waren het gevolg van afsplitsingen in de vorige raadsperiode, alleen BVNL deed mee aan de verkiezingen, maar haalde geen zetel. LZ is nu weer terug, opnieuw na een afsplitsing.

Sommige partijen die nu in de raad zitten, opereerden in het verleden onder een andere naam of zijn fusie-partijen. CDA deed in 1978 voor het eerst mee, in 1973 waren dat twee partijen: KVP en de combinatie CHU/ARP die beide drie zetels behaalden. GroenLinks doet sinds 1990 mee, daarvoor waren het CPN, PSP en PPR (die laatste twee gecombineerd in 1978, 1982 en 1986). In 1973, 1978, 1982 en 1986 zaten er daardoor meer partijen in de raad dan uit de grafiek is af te leiden, drie meer in 1973, één meer in 1978, 1982 en 1986 (zie ook de tweede grafiek).

CU was de nieuwe naam in 2000 van de gezamenlijke lijst GPV/RPF die in 1998 één zetel behaalde. ZIP deed in 2010 mee als Trots.

In de grafiek zijn alleen de partijen opgenomen die bij verkiezingen zetels behaalden, behalve voor 2023 (mei en november), dat is geen verkiezingsuitslag maar de samenstelling van de raad op dat moment. De bovenste 5 partijen tussen haakjes behaalden ooit zetels bij een verkiezing maar zitten nu niet meer in de raad. (Klik op afbeelding voor een grotere versie.)

De ontwikkeling in een grafiek, ook hier alleen de officiële tellingen na de verkiezingen, behalve voor 2023. Voor 1973 – 1986 zijn ook KVP, CHU/ARP, CPN, PSP en PPR in de grafiek meegeteld.

Over de laatste jaren (sinds 2018) ziet het er zo uit. Maart 2018 en maart 2022 waren verkiezingsuitslagen, de andere veranderingen waren tussentijds wegens afsplitsingen. Partijen die daarmee te maken hadden of het gevolg zijn van een afscheiding hebben een * achter hun naam.

De raad ziet er nu zo uit (gearceerde partijen zitten in de coalitie: 24 zetels in totaal). Als CDA, GL of ROSA opstappen is er nog steeds een meerderheid, POV, VVD en PvdA zijn wel nodig voor een meerderheid.

* De ‘Groep Lassooij’ noemt zich nu overigens Zaans Democratisch Midden (ZDM).

Door Piet Bakker. Foto en grafieken: De Orkaan.