Het zal weinigen zijn ontgaan: het overlijden van paus Franciscus afgelopen Tweede Paasdag. Zijn dood zorgde voor een wereldwijde schokgolf door de katholieke kerk, en zo ook in het katholieke deel van de Zaanstreek. De paus, die vandaag naar zijn laatste rustplaats wordt gebracht, werd afgelopen week volop herdacht in de Zaanse kerken.

Naast het altaar van de St. Bonifatiuskerk in de Zaandamse Oostzijde is een herdenkingsplek ingericht voor paus Franciscus. Hier kunnen mensen een kaarsje aansteken ter nagedachtenis aan hem. Pastoor George Paimpillil, die naast pastoor ook deken van het dekenaat Zaanstreek-IJmond is, is zelf in 2019 bij de paus op bezoek geweest. Toen hij met een groep Nederlanders op pelgrimsreis naar het Vaticaan was, sliep hij in Casa Santa Marta. Een gastenverblijf waarin paus Franciscus na zijn benoeming in 2013 zelf ook zijn intrek had genomen, en dit dus verkoos boven het Apostolisch Paleis.

‘Toen ik hoorde dat de paus was overleden voelde ik een moment van verdriet in mijn hart. Dat zegt wat, de paus stond in verbinding met iedereen. Ter dank aan de visie van de paus hebben we ons parochieblad ook ‘de verbinding’ genoemd (al voor zijn overlijden red.). Na het overlijden van de paus hebben we de klokken geluid en veel gebeden. Daarnaast hebben de mensen heel veel gesproken over paus Franciscus.’

Pastoor Paimpillil vervolgt:

‘De paus heeft, ook in deze regio, een element van inclusiviteit en verbinding gebracht. Hij had echt oog voor zijn medemensen en heeft sociaal-maatschappelijke elementen toegevoegd met de waardes van geloof en gerechtigheid.’

Uitvaart

In de Zaanstreek zijn er door de Kerk geen speciale evenementen georganiseerd. Wel is er tijdens de reguliere vieringen uitgebreid aandacht besteed aan het overlijden van de paus. Afgelopen donderdag vond er daarnaast een speciale herdenkingsdienst plaats in de St. Bavo Kathedraal in Haarlem, waar zo’n 25 Zaanse parochianen aanwezig waren.

Na de uitvaart zal er tijdens diensten op zaterdagavond en zondagochtend wederom uitgebreid aandacht worden besteed aan de overleden paus. Wat betreft de uitvaart zelf is de keuze gemaakt om mensen de ruimte te geven dat op hun eigen manier te volgen. Zo hoopt George Paimpillil dat de mensen de verbinding met het Vaticaan kunnen zoeken.

‘We hebben eraan gedacht om een uitvaartviering plaats te laten vinden, maar we willen de mensen de mogelijkheid geven om op hun eigen manier de uitvaart te volgen. Het zou bijvoorbeeld mooi zijn als mensen een kaarsje bij een foto van de paus aansteken, om zo misschien op een spirituele manier aanwezig te zijn. Anders hadden wij iets besloten, terwijl het aan de mensen zelf is hoe ze hier mee om willen gaan. Dit met hun eigen gevoelens voor de paus.’

De uitvaart van paus Franciscus wordt vanaf 9.30 uur uitgezonden op NPO 2 en NPO Start. Hoewel de uitvaart plaatsvindt in de Sint-Pieterbasiliek in Vaticaanstad wordt hij op eigen wens begraven in Basiliek van Santa Maria Maggiore. Hier wordt hij daadwerkelijk in de grond begraven, waar dit bij veel andere pausen niet is gebeurd.

Betraande ogen

Wat het overlijden van de paus met de gelovigen kan doen wordt duidelijk als wij in de St. Bonifatiuskerk in gesprek gaan met parochiaan Aida Sousa. Met betraande ogen en een snik in haar stem vertelt ze:

‘Ik mis hem nu al heel erg. Ik bid ervoor dat de nieuwe paus net zo zal zijn als deze paus was, voor mij voelt het net zoals een familielid dat overleden is. De paus was heel eenvoudig en zocht echt contact met mensen. Dat vond ik heel bijzonder aan hem.’

Ook Jelle Breevaart was blij met paus Franciscus als de leider van de kerk. In tegenstelling tot Aida Sousa voelde hij echter geen verdriet toen hij hoorde dat de paus was overleden:

‘Ik heb de paus niet persoonlijk gekend, maar ik heb wel heel erg nagedacht over de erfenis van zijn leer. Een voorbeeld is dat paus Franciscus zei dat je je geweten moet vormen door de leer van de Kerk, maar in twijfelgevallen je eigen geweten moet volgen. Dit heb ik ook toegepast in mijn eigen leven. Ik vond hem een hele goede en eervolle paus, en dacht: als ik hem toch kan eren, moet ik niet verdrietig zijn. Dan moet ik eigenlijk zijn gedachtegoed voortzetten.’

Nalatenschap

Paus Franciscus probeerde tijdens zijn ambtstermijn diverse hervormingen door te voeren binnen de kerk. Zo sprak hij zich uit tegenover misbruikschandalen en vroeg hij meer aandacht voor het klimaat. Hij stond toe dat priesters koppels van hetzelfde geslacht konden zegenen, zolang het geen deel uitmaakt van een kerkdienst of een ritueel (zoals een huwelijk).

Ook zocht hij toenadering tot andere religies. Zo tekende hij in 2019, samen met grootimam Ahmed el-Tayeb van Al-Azhar, een document over menselijke broederschap voor wereldvrede en samenleven in Abu Dhabi. Dit document roept gelovigen over de hele wereld op tot vrede, tolerantie en samenwerking tussen verschillende religies.

Als puur progressief kan hij echter niet beschouwd worden. Hoewel onder paus Franciscus meer vrouwen op hoge kerkelijke functies terecht zijn gekomen, kunnen ze nog altijd geen priester worden. Daarnaast was de paus een uitgesproken tegenstander van abortus en euthanasie.

Hoe dan ook wordt in het katholieke deel van de Zaanstreek gehoopt dat het werk van paus Franciscus wordt voorgezet door zijn nog te bepalen opvolger. Aida Sousa, nog steeds hevig geëmotioneerd, vertelt:

‘Ik hoop dat de nieuwe paus het werk van deze paus zal voortzetten.’

Jelle Breevaart vult aan:

‘Stel je hebt een homostel in de kerk, en ze groeien naar het geloof in God. Ik vind dat als die mensen hun geweten volgen ze ook wel de communie mogen ontvangen. Dat vind ik een mooie koers. De paus heeft daarnaast ook de misbruikschandalen binnen de kerk aangepakt. Als je de paus bent, of sowieso binnen de kerk werkt, dat je er dan bent om de mensen te dienen, en daarnaast ook kritisch durven zijn naar je eigen kerk en eigen handelen.’

Het slotakkoord is aan pastoor Paimpillil, die van mening is dat de ontwikkelingen die paus Franciscus heeft ingezet moeten worden doorgezet door zijn opvolger:

‘Ik hoop dat de volgende paus een soort Franciscus de tweede wordt, die misschien niet alle, maar wel bepaalde punten van deze paus zal doorzetten. Je ziet ook in de geschiedenis dat het werk vaak wordt doorgezet, al zal dat misschien wel op een andere manier gebeuren. Daarnaast hebben we het in de kerk niet per se over de persoon, maar meer over wat paus Franciscus ook deed: het werk van Apostel Petrus voortzetten. De nieuwe paus wordt aangesteld om de heilige Petrus te volgen.’

Door Rick Nieborg, met informatie van KRO-NCRV, RTL, Katholiek Zaanstreek, nu.nl en VRT.