Nog geen twee minuten ben ik binnen op de Geschiedenismarkt, zaterdag in de Zaandamse Bullekerk, en het toeval slaat toe.

Bij het eerste kraampje is het tamelijk druk dus ik schuif door naar het tweede. Daar staat een mevrouw met boeken. En ze begint meteen tegen me te praten.

Door: Wendy Kind

Haar boeken, vertelt ze, gaan over haar opa Hein Petersen (geboren in 1895) en voor de oorlog vanuit Duitsland naar Nederland gevlucht omdat hij anti-nazi-geschriften had verspreid. Vrouw en kinderen bleven aanvankelijk achter.

Via Amsterdam belandde grootvader in Zaandam waar hij in de oorlog ook nog wordt opgehaald door de SD, maar weer vrijkomt.

Een aangrijpend verhaal, denk ik daar bij het kraampje – een verhaal over liefde, heimwee en doorzettingsvermogen.

“En daar in Zaandam begon hij een parfumeriewinkeltje”, gaat de vriendelijke mevrouw verder. Grappig, denk ik. Net na de oorlog, molens, fabrieken, communisten, armoe, hard werken en dan een winkeltje in parfumerie-artikelen beginnen. Maar goed, Zaandam kende toen ook al een essencefabriek.

“Waar was dat winkeltje?”, informeer ik. “Op de Herengracht, in Zaandam”, zegt ze. Alweer grappig, want: “Goh, daar heb ik ook gewoond. Op welk nummer?”

“Op nummer 16. Kijk, hier heb ik een foto.”

Nummer 16, op de Herengracht. Het houten witte huisje waar ik in de jaren 80 vier jaar heb gewoond.

Ik kwam (import) vers uit het ouderlijk huis, we verfden de kozijnen in vrolijke kleuren. In de winter vroor het binnen, er was geen douche, wel een piepklein keukentje en dito zolder. De katten vingen de muizen en de buren waren verschrikkelijk lief. Ik was dolgelukkig in mijn eigen paleisje, leerde omgaan met het Zaans kwartiertje, en mijn piano was meeverhuisd.

Net twee minuten binnen op die geschiedenismarkt en daar is ie, de toevalstreffer. Dat kleine houten schuurtje (als je het sec bekijkt), dat kent dus een enorm rijke geschiedenis.

De vriendelijke mevrouw, ze blijkt Annelies Vollmann te heten, wordt er net zo vrolijk van als ik en we blijven nog lang over Herengracht 16 praten.

Haar opa liet eind jaren 30 het half afgebrande pandje op de He(e)rengracht opknappen om er een werkplaats en winkeltje van vier vierkante meter in te beginnen, er konden net twee klanten tegelijk naar binnen. In het kleine strookje tuin werd een wc-hokje geplaatst. Per 1 januari 1945 was er dan officieel gevestigd: een ‘Cosmetische- en Parfumerie-fabriek annex winkelbedrijf’. Zaankanters kenden het sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog als ‘het winkeltje van meneer Paree’.

Hein Petersen werkte hard in de overvolle werkplaats in het achterste gedeelte (mijn latere slaapkamer), met de gasbrander en de draadomroep aan, waar potten gevuld met zalfjes, crèmes, essences, parfums en wrijfsels, en talloze deksels, kurken, etiketten in alle soorten en maten in eikenhouten kisten stonden. Tante Bep uit Westzaan bediende de klanten (in mijn latere woonkamer) en verkocht ook drop.

De maatschappelijk betrokken Petersen organiseerde ook ‘causerieën’ (debatavonden) in de werkplaats, die veel publiek trokken. Prijs 30 cent, met gelegenheid voor vragen stellen na de theepauze.

Over haar familiegeschiedenis (nog veel uitgebreider dan hierboven) bracht Annelies Vollmann twee dikke – ook voor anderen dan Herengracht 16-bewoners – interessante boeken uit onder de titel ‘Sterren in de tijd’, vooral gebaseerd op het dagboek van haar grootmoeder, Henny Stock, Heins vrouw.

Alle foto’s zijn afkomstig uit de genoemde boeken.


Aanvulling:

Kun je eventueel dit fotootje van een advertentie van Hein Petersen op de Orkaan zetten na de opmerking van Ciska Koene bij het artikel van Wendy Kind “ een kleine geschiedenis op de geschiedenismarkt’ ? Vriendelijke groet, Annelies Vollmann