Het is een pand met een rijke geschiedenis. In 2019 schreven we De geschiedenis van een hoek… (Hogendijk, Czaar Peterstraat). In 2020 werd het met nieuwe informatie (#2) aangevuld, in 2022 schreven de derde editie en vulden de serie aan met een prachtige foto van Rein Winter (#4). In mei 2022 zag Kees Huyser dat er weer gewerkt werd.

Vandaag deel 6. Ruim drie jaar geleden verleende Zaanstad een vergunning voor de verbouw van het pand tot hotel. Afgelopen week verscheen het volgende bericht bij de mededelingen van Zaanstad, er is een aanvraag binnen gekomen voor “het omzetten van een hotel naar 1 bedrijfsruimte, 6 zelfstandige op de locatie Hogendijk 28, 1506 AH Zaandam.” (Tip van Kees Huyser)

Vooral dat ‘omzetten van een hotel’ is geinig. Er mag dan wel een vergunning voor een hotel zijn verleend maar hotel is het nooit geweest. Er is wel verbouwd. En nu wordt het niet-hotel dus geen hotel. Op de aanvraag kan pas bezwaar aangetekend worden als die verleend wordt.

De hoek op 29 april 2023 (De Orkaan).

Hieronder de informatie uit de eerste vijf afleveringen. Er zat een fotograaf, een fietsenwinkel, een modevakschool, een café, een expediteur, een juwelier, een natuurwinkel, een jongeren-honk op nr. 28.

Het hoekhuis is geen monument, maar die details maken het wel bijzonder. Zaanstad heeft een vergunning verleend voor het (gedeeltelijk) verbouwen van de voorgevel van het pand. Die gevel bevat twee fraaie details: een inpandig balkonnetje op de tweede verdieping aan de kant van de Hogendijk en een houten erker aan de kant van de Czaar Peterstraat (en niet Czarinastraat, zie reacties). Uit de eerste plannen bleek dat het hotel (als het er ooit komt) ook een dakterras krijgt.

1. Saaf

Van Marcel de Boer kregen we de afbeelding van een deel van een folder van fotograaf P. Saaf die daar op nr. 28 was gevestigd. De naam P. Saaf duikt op als fotograaf in het Gemeentearchief met foto’s die rond 1900 zijn gemaakt. Later (1929) is zijn atelier op de Gedempte Gracht 8 gevestigd. 

2. Pais

Het Gemeentearchief Zaanstad heeft een foto met een rijwielwinkel en fietsenstalling. In het pand ernaast (op 28b) zit lunchroom Koopman, nu zit daar café het Trefpunt. Het Gemeentearchief Zaanstad heeft nog een andere (zwart/wit) foto van de rijwielhandel van J. Pais. De winkel heeft telefoon, veel waren dat niet niet in Zaandam, het nummer is ’70’.

hogendijk 28 Pais GAZ

Op de website Open Joodse Huizen:

“Jozeph Pais dreef in dit pand sinds 1927 een winkel in rijwielen, gereedschappen en radio’s. In 1942 duikt het hele gezin onder in de Wieringermeer. Zij [Jozeph’s vrouw Sientje Pais-Broekman en hun kinderen Arie en Hennie] overleven allen de oorlog. Bij terugkomst is de winkel geplunderd, maar een schadevergoeding blijft uit. Pais begint een winkel op de Zuiddijk.”

Erik Schaap leverde informatie over periode in de oorlog als Pais ondergedoken is. De Duits-gezinde Jan Boekelaar opende een kroeg in het gebouw dat na hun vertrek aan de bezetter verviel. Omdat Boekelaar materialen aan de Wehrmacht leverde besloot het verzet hem te liquideren. Op 23 februari 1945 overleed Boekelaar na een aanslag, die plaatsvond ter hoogte van de Zeemansstraat in Zaandam.

Rein Winter vond een bijzondere foto uit de beginperiode van Pais (1931):

“Op zoek naar foto’s van het Zaandamse havenkantoor (actueel dezer dagen) kwam ik ‘de geschiedenis van een hoek’ tegen. Tussen mijn familiefoto’s heb ik er eentje van het dak van dit pand in oktober 1931. Daarop staat mijn moeder, Maartje Zwaan (rechts, dochter van Klaas Zwaan en Trijntje Kuik (1909) en haar vriendin Marijtje de Wit, ook wel Van Vuuren geheten. Deze Marijtje was eigenares van een modevakschool op een van de verdiepingen. In mijn jeugdjaren ben ik verscheidene malen een van beide deuren door naar boven gegaan.”

3. Amons

In 1964 zit de firma Amons & Co in het pand, de foto is van J.M. Kat (Gemeentearchief Zaanstad), het straatnaambord vermeldt Hoogendyk, het café ernaast heet Het Eethuis. Amons & Co (expediteurs) zit nu aan de Westzijde 262c in Zaandam.

4. Grabijn

Daarna komt de juwelierszaak W.H. Grabijn op de hoek, de foto is van 1972, Grabijn gaat later (jaren tachtig) naar de Rozengracht.

5. Lembas

Vervolgens komt natuurvoedingswinkel Lembas op de hoek, de foto van Wim de Jong heeft geen jaartal maar volgens Joram Esman van Ekoplaza moet het 1982 of later zijn omdat Lembas in 1982 in het pand trok (foto: Gemeentearchief Zaanstad). Lembas was de naam van het brood van de Hobbits uit De Ban van de Ring. De winkel gaat later Natuurwinkel heten, de zaak verhuisde vervolgens naar de Hermitage en ging in 2015 samen met Ekoplaza (foto Wim de Jong, GAZ).

6. RAAZ

Het pand in 2019, het staat al meer dan een jaar leeg (foto De Orkaan). Raaz zat er volgens Google Streeview al in 2014.

7. Leeg

De verbouwing, 2020, met het balkonnetje en de erker.

hoek hogendijk czarinastraat
Verbouwing in 2022 (De Orkaan)

8. Verbouwing (2022)

foto: Kees Huyser (mei 2022)

“Wat staat me nu te gebeuren?” dicht stadsdeurdichter D3mmmmR (Daydreamer). Goede vraag. Het pand staat al bijna vier jaar leeg, is door minstens twee bedrijven (een beetje) verbouwd en heeft een ‘logies-vergunning’ gekregen. Maar veel gebeurt er niet (behalve het gedicht op de schotten).

foto Marian van Gestel

Bronnen: bekendmakingen van Zaanstad, foto’s van Gemeente Archief Zaanstad, Marian van Gestel, De Orkaan, Marcel de Boer, de site van Open Zaanse Huizen, Erik Schaap en Joram Esman.