Het nieuwe Zaanse Debatcentrum De Vonk beleefde een aftrap met een bomvolle zaal in Café de Fabriek die afgekomen was op een avondje desinformatie.

Dat wil zeggen: inleidingen en discussie over desinformatie met prof. dr. Richard Rogers (UvA) en Martijn Jonker (voormalig Directeur Communicatie Telegraaf Mediagroep, Ziggo en Ahold – nu hoofd communicatie Zaanstad).

Rogers had onderzoek naar het verspreiden van desinformatie gedaan in de verwachting dat het een ernstige zaak was. In de VS was – vooral op Facebook – desinformatie en nepnieuws populairder dan ‘echt’ nieuws. In Nederland bleek dat nogal mee te vallen, nepnieuws (Rogers had het liever over ‘junknieuws’) was eigenlijk nergens populairder dan echt nieuws.

Maar met die constatering streek hij meteen kritische luisteraars tegen de haren in. Want wat is eigenlijk ‘nepnieuws’ en ‘desinformatie’ en wie bepaalt dat? Volgens Rogers ging het ook om extreem partijdige uitingen op sociale media die er vooral op gericht waren onrust te creëren en emoties op te roepen. Dat was gewoon ‘vrijheid van meningsuiting’ volgens een klein deel van de zaal: “ieder z’n eigen waarheid”. Dat de aanhangers van Trump het Capitool hadden bestormd klopte niet, dat moest van ‘hogerhand’ komen. De ‘mainstream-media’ (MSM) met de NOS voorop (op gezag van ‘hogere machten’), liep aan de leiband van de overheid, wetenschappers werden door grote bedrijven betaald, demonstraties tegen het regeringsbeleid werden door de media genegeerd of het aantal demonstranten werd bewust veel lager weergegeven dan in werkelijkheid was en politiegeweld tegen demonstranten werd niet gerapporteerd. Een ander publiekslid leek de media in Saoedi-Arabië, Rusland en Cuba meer te vertrouwen dan de vaderlandse MSM.

Zo werd ter plekke geïllustreerd hoe desinformatie en complottheorieën de discussie gaan beheersen en de polarisatie toeslaat. Bewijzen voor de stellingen werden overigens niet geleverd behalve ‘ik heb het zelf meegemaakt’.

Martijn Jonker had minder moeite met de definitie. Wie stelt dat de MH17 helemaal niet door de Russen is neergeschoten of denkt dat dodelijke schietpartijen op Amerikaanse scholen in scene zijn gezet door de anti-wapen-lobby kon op weinig sympathie van Jonker rekenen, hij vond dat schadelijk.

Bij de remedies was het allemaal wat lastiger, ‘verbieden heeft geen zin’ aldus Jonker, misschien ‘mediawijsheid’ als verplicht vak op de basisschool invoeren? Jonker pleitte er ook voor om te investeren in lokale en regionale journalistiek. Dat zijn sectoren waar nepnieuws tot dusver weinig voeten aan de grond krijgt.

De Vonk is een ‘doorstart’ van Platform aan de Zaan. Op de website verschijnen later de aankondigingen van nieuwe debatten.

Foto boven is van Jan Kees Emmer, onder van De Orkaan (links Jonker, midden Rogers, rechts gespreksleider Martin Ruiter, op de voorgrond mede-presentator Rob Smits)

Door: Piet Bakker