De Orkaan zal in de dagen voor het cultuurcluster-referendum proberen een aantal vragen over het cultuurcluster te beantwoorden.

De eerste: waarom moet er een cultuurcluster komen? (We gaan later in op exploitatie, kosten en kansen, alternatieven en de gevolgen van het referendum.)

Het cultuurcluster is onderdeel van Inverdan maar in het ‘Masterplan’ komt het nog niet voor. Daar is alleen een nieuwe bibliotheek met een fitnessruimte in het nieuwe stationsgebied gepland (afbeeldingen boven en hieronder). De bibliotheek zat namelijk ‘buiten het centrum’ (Vermiljoenweg) en dat was ongewenst. Op de Figaro-locatie waar vroeger kantoorgebouw De Zweed stond, zouden woningen en winkels komen en was er ruimte ingepland voor parkeren, taxi’s, en een fietsenstalling.

Mediation

De crisis gooide roet in het eten en in 2013 werd het plan voor het Cultuurcluster geboren waarmee een raadsmeerderheid akkoord ging. Op de achtergrond speelde een conflict met de NS over het meerwerk aan het Stadhuis en de verdere ontwikkeling van het stationsgebied. De uitkomst van de mediation was dat de NS de spoorovergang zou afbouwen, Zaanstad zou met een cultuurcluster het plan afmaken. De NS is inmiddels begonnen met de bouw. Het cultuurcluster is aanbesteed maar het wachten is op de uitslag van het referendum.

Het nieuwe cultuurcluster is dus een opgepluste versie van het oude plan, zonder fitness. En het woningbouwplan is van tafel. Het cultuurcluster moet voor ‘reuring’ zorgen: een publiekstrekker. Dus een congrescentrum, poppodium en bibliotheek wel maar geen woningbouw. De NS wil bezoekers voor de nieuwe winkels op de overbouwing.

De afspraak is inmiddels openbaar gemaakt en als Zaanstad zich niet aan het contract houdt kan dat een boete opleveren.

Filmhuis

De situatie had zich inmiddels gewijzigd. De bibliotheek was al verhuisd naar het centrum (Verkade) en een andere beoogde bespeler, De Fabriek, verzette zich. Vrijwilligers en directie hadden niet zo’n zin om de locatie aan de Zaan te verlaten. De uitbater van Café De Fabriek kondigde aan gewoon een filmhuis te houden. Hij huurt echter van de gemeente en is inmiddels ook in een mediation-traject met de gemeente verzeild geraakt.

Podium DeFlux en Fluxus wilden wel, de eerste omdat ze na het verdwijnen van De Kade nu alleen maar een tijdelijke (kleine) zaal hadden en de tweede o.a. omdat er een grotere concertzaal in het gebouw kwam. Ook Babel wilde wel en Zaanradio wilde wel een nieuwe studio.

Na enige druk en diverse gesprekken gingen Bieb en Fabriek akkoord met de verhuizing. De laatste zou een derde zaal krijgen voor premières, de Bieb moest toch uit de tijdelijke locatie aan de Westzijde.

Het cultuurcluster is dus het resultaat van verschillende ‘krachten’: een afgedwongen deal met de NS om een publiekstrekker op deze plek neer te zetten en de huisvesting van culturele instellingen. Op papier een win-win-situatie, in de praktijk een hoofdpijndossier.