Langzaam lijkt het besef te groeien dat er iets is misgegaan. Niet in een enkele maatregel of beslissing, maar in de manier waarop er naar mensen wordt gekeken. Er is de afgelopen weken ophef ontstaan over het openbaar maken van persoonlijke gegevens van (oud-)inwoners met vermeende bijstandsschulden.
Ook de aanpak van een gemeentelijk interventieteam ligt onder een vergrootglas. Niet vanwege een gebrek aan daadkracht, maar omdat er grenzen zijn overschreden.
Waarschijnlijk wettelijk, maar wat mij betreft zeker moreel.
Toch zijn deze voorvallen niet op zichzelf staand. Ze passen in een patroon dat al langer zichtbaar is: een bestuurscultuur waarin controle belangrijker is geworden dan contact, waarin wantrouwen het uitgangspunt lijkt in plaats van vertrouwen. En waarin fouten vaker worden gezien als bewijzen van opzet dan als signalen van iets dat anders moet.
Het begon klein. Een pilot. Een tijdelijke maatregel als ‘preventief fouilleren’, en een cameraatje hier en daar… als uitzondering op de regel.
En telkens is het goedbedoeld: veiligheid, efficiency, risico’s beperken. En als je niets te verbergen hebt, dan is het toch niet erg?
Volgens mij werkt die methode niet en ook nooit.
Opgeteld ontstaat er een sfeer waarin mensen eerst verdacht zijn en pas daarna burger, medewerker, ouder, jongere, mens.
Als iemand wordt behandeld als bij voorbaat verdacht, is het risico groot dat er naar die verwachting wordt geleefd. Niet omdat mensen slecht zijn, maar omdat wie uitgesloten wordt, weinig te verliezen heeft.
Het is lang geleden maar op de middelbare school zag mijn wiskundeleraar Meneer Helfenstein me. Door zijn vertrouwen begreep ik alles wat hij vertelde. Mijn cijfers waren huizenhoog. Maar die daalden het jaar daarop tot diep in kelder toen ik een lerares kreeg die me alleen maar vervelend vond.
Wie gezien wordt om wat goed gaat, wie wordt vertrouwd, groeit daar naartoe. Maar andersom werkt dat ook.
Natuurlijk moet fraude worden aangepakt. Natuurlijk is ondermijning een serieus probleem. Maar de manier waarop die aanpak plaatsvindt, zegt veel over het vertrouwen in de samenleving. Over het geloof dat mensen tot iets goeds in staat zijn, ook als ze struikelen. Over het vermogen om rechtvaardig te zijn, zonder hard te worden.
Wat Zaanstad laat zien, is dat beleid niet neutraal is. De toon en de blik waarmee naar inwoners van specifieke wijken wordt gekeken doet denken aan die van mijn wiskundelerares.
De overheid, Zaanstad, is geen machine, maar een verzameling mensen die keuzes maken. Poelenburg, Peldersveld, Krachtwijk, Pact, Zaandam‑Oost zijn namen voor plekken waar mensen wonen.
En keuzes kunnen bijgestuurd worden.
Misschien is dit een moment om dat te doen. Niet om zachter te worden in de aanpak van misstanden, maar om scherper te worden in de verdediging van de menselijke maat. Niet om weg te kijken van risico’s, maar om opnieuw te kiezen voor een houding die vertrouwen als vertrekpunt neemt.
Vertrouwen is geen blindheid, maar het is een vorm van zien.
Merel schreef eerder al over het effect van ‘regeren vanuit wantrouwen’.
In 2019: Onderbuik voelen, in 2020: Vertrouwen in 2022: Geen toekomst? Briefje aan burgemeester Hamming, en afgelopen mei: Schandpaal.
Door: Merel Kan.
Dit is een column vanuit én voor een ideale wereld, te weten sprookjesland. Vertrouwen dient of moet zelfs in samenhang met controle te worden gezien omdat het vertrouwen anders en op elk niveau telkens wordt beschaamd. De inrichting hiervan dient vanzelfsprekend op basis van wederzijds respect plaats te vinden om geen wantrouwen te kweken. Over het algemeen wijst men dan met de vinger naar de overheid maar begin eerst bij jezelf voor beschuldigend te wijzen. Om gelijk de knuppel in het hoenderhok te gooien wil ik hierbij de Toeslagenaffaire aanhalen. Aanvankelijk waren er een beperkt aantal gedupeerden maar toen er wat te halen viel lagen er ineens 50.000 aanvragen terwijl de echte gedupeerden hierdoor niet tijdig geholpen kunnen worden. De ambtenaren werden vervolgens hoor en dol van de onredelijkheid hierin. Zo kan ik nog legio andere voorbeelden noemen waaronder de NOW waarvan er nog een paar miljard geïnd moeten. Voor het overige beroep ik me maar op mijn zwijgplicht. Vertrouwen moet je dan ook verdienen
En dat is niet alleen een kwestie van zien maar ook voelen. Kennelijk heeft je lerares iets anders gezien en gevoeld bij je en dan is de vraag aan jou Merel wat je aan je eigen gedrag hebt veranderd om weer dat vertrouwen en dat goede gevoel te krijgen. Volgens mij is het helemaal goedgekomen met je 🌞🤗😎
Heel mooi artikel Merel!
Erg overdreven verhaal wat vooral geïnspireerd is door persoonlijke ervaring wat betrouwbare raadgever is.
Bij schiphol worden miljoenen mensen in de gaten gehouden en gefouilleerd. Daar worden niet ineens crimineel of verdacht van.
Het grootste probleem in onze maatschappij is dat we het vertrouwen in elkaar zijn verloren. Dat zie je eigenlijk overal. In het bedrijfsleven waar zo langzamerhand meer controleurs dan werkers zijn. Denk aan programma's zoals Lean - Six Sigma waar je elke minuut van je tijd moet verantwoorden. In de supermarkten waar zoveel controles zijn ingebakken dat iets jatten bijna een sport wordt (overigens wil ik hierbij jatten niet stimuleren). Op straat, waar op bijna elke straathoek een camera staat.
Ik kom nog uit een tijd waar je elkaar vertrouwde totdat het tegendeel bewezen was. Nu moet je bewijzen dat je misschien te vertrouwen bent.
Het is heel jammer dat we zo met elkaar omgaan want het leven wort er niet prettiger op. En de oorzaak? Ik denk dat die voor een groot deel bij de politiek ligt, zowel landelijk als lokaal. Liegen en bedriegen is gewoongoed geworden. En als deze voorbeeldfuncties dit gewoon vinden, dan vindt het vanzelf zijn weg naar de maatschappij. Een oplossing? Politici kijk eens in je eigen hemdje en wees eerlijk, oprecht en netjes. Onthoud dat het doel niet altijd de middelen heiligt.
Ha Jos,
Ik ben het grotendeels met je eens, maar ik denk dat het gebrek aan vertrouwen ergens anders vandaan komt.
Omdat we met zó veel mensen op een klein stukje leven, is iedereen anoniem geworden. Vroeger kende je iedereen in het dorp, maar die tijd - en daarmee de sociale controle - is voorbij.
Dit maakt het veel laagdrempeliger om je hufterig te gedragen (zie bijvoorbeeld ook ongemodereerd online gedrag).
Daarbij komt misschien nog wel een botsing van culturen met verschillend respect voor andermans eigendom.
Als iedereen zou stoppen met misdaden plegen, dan was het vertrouwen in no time weer hersteld, maar dat is een droom.
En daarom is (sociale) controle van belang, omdat mensen inherent niet te vertrouwen zijn.
Spijker op zijn kop Daan. Mensen hebben een sociale kring van zo'n 20-30 personen. Alles daarbuiten is lastig rekening mee te houden. Dit is gewoon onze natuur.
Het heeft ook te maken met de complexiteit van de samenleving.
De sociale wetgeving bijvoorbeeld is zó complex geworden dat deze voor veel mensen onbegrijpelijk en onwerkbaar geworden is en dat leidt dan tot meer fouten en misbruik en daarmee tot verdergaande controles.
Maak het leven voor mensen eenvoudiger en er hoeft veel minder gecontroleerd te worden.
Er is wel beweerd dat alle inwoners van Nederland op ieder moment van de dag de een of andere regel overtreden, veelal zonder zich daarvan bewust te zijn.
Wat een goed geschreven treurig verhaal.
Zo jammer dat inwoners en ondernemers, maar ook organisatoren van evenementen allemaal bijvoorbaat verdachte zijn van ondermijnende praktijken.
Ik onderschrijf dit ten volste alleen zal er dan bij Burgers en Politiek een geheel andere wind moeten gaan waaien.
Al zijn velen het met de tekst eens maar dan lees je weer wat anders en dan moeten er harde maatregelen zijn om mogelijke fraude te voorkomen.
En nog altijd kiest de Burger en haar Overheid ervoor om liever €100 uit tegen aan controlle dan ook maar de kans te lopen €0,01 teveel of ten onrechte te betalen.
De oplossing van het Toeslagenschandaal is die spagaat want de Belastingdienst is o zo bang dat ze iets teveel betaalt en de Politiek en Burger idem, dat ze er een veelvoud voor over heeft om het uit te spitten .
Het zou al heel wat schelen als we niet iedere uitkeringsgerechtigde als potientele fraudeur zien maar dan zal er nog heel wat water door de Zaan moeten vloeien.
Heel goed verwoord. Dank daarvoor
Goed verwoord wat u daar schreef. Helaas 4x zo’n nare ervaring gehad met politie, 40 jaar geleden in een rechtbank waar een agent onder ede loog, later met de belastingdienst, gewoon keihard liegen met bewijslast, weer later met een aanrijding veroorzaakt door een agent en je aangifte wordt gewoon niet opgenomen en je draait zelf op voor de schade , terwijl ik stil sta en die agent hem erin ramt, ze dekken elkaar gewoon af en nog weer later met de gemeente, maar ja, die hebben de naam al mee, Geméén te! Kost mij enorm veel moeite om nog vertrouwen in de overheid te hebben en netjes te blijven. Door deze ervaringen noem ik het daarom vaak, de Roverheid. Door zo met mensen om te gaan kweken ze juist criminelen of in ieder geval crimineel gedrag. Maar ik wens mij niet te verlagen tot dat niveau. Nogmaals, steengoed geschreven stuk en de spijker op z’n kop en nu maar hopen dat alle “hoog” geplaatsten hier iets mee gaan doen.
spot on🙏
Goed stuk!!! Die eerdere stukken ga ik ook lezen.
U hebt volkomen gelijk in wat u schrijft, hoewel ik nog wat moet nadenken over dat "no future" stukje.
De overheid gunt de burger geen enkel vertrouwen, maar verwacht dat vertrouwen zelf wél terug. Terwijl telkens weer gebleken is dat de overheid geen vertrouwen verdiend.
Maatregelen worden op slinkse wijze ingevoerd en vervolgens stilzwijgend steeds verder opgerekt (function creep). De informatie die over de burgers is opgeslagen is daar lang niet altijd veilig en die veiligheid heeft alleen voor de bühne prioriteit (als IT'er veel gewerkt voor overheden). Overal zijn camera's opgehangen met als doel het vergroten van de veiligheid, maar is ooit aangetoond dat dat doel gehaald wordt? Nee! Daders kunnen soms worden opgepakt, maar in zichzelf vergroot dat de veiligheid niet.
Kan iemand mij uitleggen waarom het fouilleren van bejaarden bijdraagt aan de veiligheid?
De grenzen aan het controleren van burgers lijken slechts technisch te zijn.
De controles op bedrijven en de overheid zelf blijken steeds weer lachwekkend te zijn. Voorbeelden te over op allerlei terreinen (ach, het is een hobby van me).
Eén voorbeeld: de NCTIVD, die toezicht houdt op de inlichtingendiensten constateert dat die diensten willens en wetens de wet hebben overtreden, maar de commissie verwacht dat de wet op dat punt in de toekomst weleens gewijzigd zou kunnen worden. Misschien. Dus geen probleem.
we zijn een "natuurlijk persoon" verstrikt in het systeem, en geen mensen in hun ogen.
Hear, Hear !
Dank je wel, Merel, voor het verwoorden van wat er al langere tijd door mijn hoofd raast.
Goed werk, Merel!
Als overheden handelen vanuit wantrouwen, hoe kan er dan ooit vertrouwen worden opgebouwd vanuit de kant van de burgers?
Voor zover er dan ‘overtreders’ worden gepakt, dan zijn dan zijn dat vaak de burgers die gemakkelijk en hard aangepakt kunnen worden (stoer hoor!).
De ‘grote jongens’ worden niet aangepakt, want daar zijn de speurders niet capabel genoeg voor. Of ze zijn gewoon bang. Wie zal het zeggen…
100 % mee eens Merel.
Allemaal geleerd van Den Haag en de EU.
En AI zal meer en meer ingezet gaan worden met alle gevolgen van dien, alleen gezichtsherkenning al.
Nee, het vertrouwen in de overheden is bij mij al jaren weg en terugdraaien gaat niet meer lukken.
Mooi, Merel.
Beste rédactie
Bravo voor dit duidelijke pracht artikel!
Hoewel ik al meer dan 50 jaar uit Zaandam weg ben ben ik door jullie toedoen sinds een tijdje toch een beetje op de hoogte van het Zaanse wel en wee. Het artikel is zonder poespas geschreven en de manier-waarop doet me denken , net als sommige namen aan de
« rechttoe-rechtaan » reacties van mijn nichtje Harriet Romunde-Emond die ik nog steeds mis …Over de banden tussen de kiezers en hun vertegenwoordigers , zie je overal in onze démocraties een machtsmisbruik van de bestuurders . We moeten alert blijven en jullie hebben daar goed aan meegewerkt . Hartelijke groeten , Attie Duval-Gombert
Goed verwoord Merel, ik ben het helemaal met je eens. In dit kader wil ik de lezers ook wijzen op de volgende podcast van Follow the money: Jacht op 'verdachte' inwoners ontspoort in Zaandam. 'Echte diknek. Zet hem op de lijst'.
https://open.spotify.com/episode/1zMJlUEzDbGNXc8s9klCS2?si=6OLxYO1oTfiGsNdykRtdlQ
Lastig balanceren tussen het aanpakken van fraude en criminaliteit en het niet stigmatiseren van wijken /personen.. In een ideale wereld zou het zo zijn dat door gericht handhaven de rotte appels uit de maatschappij gehaald zouden worden.. Helaas is het onvermogen gericht te handhaven nu verworden tot het invoeren van algoritmes in administratie bestanden en daarop te straffen...