Soms doen veranderingen in de taal zich op een onverklaarbare wijze voor. Alsof de tijd rijp is voor een nieuw woord of gezegde.
Waarom begon iedereen het woordje dat opeens te vervangen door die? ‘Het meisje die’ bekt niet, maar houdt wel stand. En waarom wordt lastig te pas en te onpas gebruikt? Omdat men niet wil toegeven iets niet te begrijpen? Een paar jaar geleden ging er geen zin voorbij zonder het woord Absoluut.
Door Anneke van Dok
Een nieuwe taalvondst, die vervolgens door heel Nederland wordt nagebauwd, zal met de eretitel Het woord van het jaar worden bekroond. Wappie en Wokie slopen echter geruisloos onze taal binnen.
In de afgelopen weken was er sprake van nieuwe taaltoevalligheden.
Zo werd er onlangs een poëzie dag georganiseerd op de Versjeskade in Zaandam. (Voor niet Zaanse lezers: de Versjeskade is een verbastering van Verskade, die zich op het oude terrein van Verkade te vindt). Wie ooit in de veronderstelling verkeerde dat poëzie saai of zweverig is, veranderde tijdens de gedichtensessie snel van mening. De versjes waren geestig, guitig, zelfs vol geuren en kleuren.
Vorige week stelde De Orkaan het bestaansrecht van Luilak en de (Zaanse) derde Pinksterdag ter discussie.
Afgelopen zaterdag werd in het radioprogramma De Taalstaat de suggestie gedaan om tweede Pinksterdag af te schaffen en daar een Dag van de Nederlandse taal voor in de plaats te laten komen. Voor wie het gemist heeft: oud D66-parlementariër Boris van der Ham had dit plan bedacht. Hij wil zijn Taaldag zelfs vernoemen naar Annie M.G. Schmidt, misschien vanwege haar beroemde liedje Op een mooie Pinksterdag.
Het idee van een Taaldag staat me wel aan, maar niet in de plaats van een alom gewaardeerde vrije dag. Dat geeft te veel gedoe en het zal acceptatie in de weg staan. De Nederlandse taal verdient een nieuw plekje tussen alle dagen van het jaar die al zijn bestemd tot: de dag van de Arbeid, de dag van de bloedmaan, Bokkiesdag (op Pinkster Drie), Chocolade-ijsdag, de dag van de lach, en ga zo maar door. Ik hoop maar dat er nog onbenoemde dag te vinden is, desnoods in het schrikkeljaar. Om dan de Nederlandse Taal uitbundig te eren: via alle media, die zich van hun beste kant zullen laten zien: met liedjes, gedichten, anekdotes en nieuwe woorden. Neem er maar een snipperdag voor op!
Het idee van een taaldag staat mij óók wel aan, maar ... eerder in de richting van het verleden, waarin de Zaanse uitdrukking en een "dialect" nú al volkomen verdwenen is. De actueel grote toeloop van meer van oorsprong niet-Zaankanters in de streek maakt dit alleen nog maar erger. Ben ik ouderwets om hiertegen nog iets te willen doen? Zijn de molens en is het museum op de Zaanse Schans "ouderwets"? of willen we tòch nog iets van het verleden en de gebruiken van onze voorouders vasthouden? We betalen door Europa en Brussel nu alleen nog maar met Euro's, maar spreken we als eerste taal straks ook nog alleen Engels omdat het economisch beter past en raken de toekomstige generaties het Zaanse dialect dan niet helemaal kwijt? Begrijpen we nog wat hier in het Zaans geschreven staat? Asem bai de reg ophale Diep zuchten De Ban in de rondte Urenlang wandelen Deer hoor ik je Je hebt gelijk Hai zait gedag en zai de rest Man zwijgt, vrouw praat Gewete met een raig Soepele moraal Gien koeie gien moeie Geen bontgevlekt melkvee, geen zorgen Op een hebbel en een drebbel Vlug, snel Iefie en Afie Van alles en nog wat De kerrek is hoger as de tore De echtgenote is langer dan haar man Klakke balle benne et kettegst Onverwachte feestjes zijn het leukst Lege zakke overend zette Weinig of niets doen Zo mierum zo marum Langzamerhand Nieuwe haring met een ouwe kop Jonger voordoen dan de ware leeftijd Pik en eerd Heel erg donker Skaaiweer met staldraivers Bar slecht weer Van me trammetane zijn In de war zijn Met de verneemstok gaan Informeren
Het Zaans dictee, de literaire salon en de Zaanse geschiedenisquiz vind ik goede conservatoren van de Zaanse cultuur. Een dag van de taal moet uiteraard ook garant staan voor onze streektaal.
Beste Anneke, dank dat je aandacht geeft aan dit voorstel. Je bericht klopt alleen niet, want als je naar het programma hebt geluisterd, stel ik helemaal niet voor een tweede pinksterdag af te schaffen, ik heb dat plan lang aangepast: ik stelde zelfs voor om de opening van de kinderboekenweek daarvoor te gebruiken.
De suggestie over Tweede Pinksterdag werd in de aankondiging van het item gedaan. Ik vind jouw idee heel goed.