Samen met lezers van De Orkaan verzamelden we voor De Geveltoerist al 92 Zaanse gevels waar je de geschiedenis van het gebouw nog in kan herkennen.

En we stoppen voorlopig niet. Tientallen gevels liggen nog te wachten en zullen de komende maanden langskomen (en de honderdste gaan we vieren).

De Geveltoerist is genomineerd voor de Geschiedenis Online Prijs die goede ideeën voor websites, apps en andere digitale toepassingen op het gebied van geschiedenis wil belonen. De jury kijkt naar de kwaliteit van de uitvoering, maar ook naar vernieuwende ideeën. Is De Geveltoerist ‘vernieuwend’?

Ondanks het ontbreken van de nieuwste technische slimmigheden, vinden we van wel. De Geveltoerist is van de lezers. De eerste afleveringen maakten we zelf, maar binnen de kortste keren namen hunnie – ja, hullie! – het over. Ze maakten foto’s, leverden de ontbrekende informatie, vulden verhalen aan, stuurden oude foto’s en anekdotes… betrokkenen, weters, familieleden en voormalige bewoners melden zich… De Geveltoerist is van de Orkaan-lezers.

Kijk naar Frans Hoving, directeur van het Gemeentearchief Zaanstad. Ook hij kijkt nu regelmatig omhoog als hij de door de Zaanstreek fietst… en hij heeft een favoriet…

O, ja… hier stemmen (als je dat nog niet gedaan hebt) door op de button te klikken. Dan gaan we minstens voor de publieksprijs!

De 10 gevels die het best zijn bekeken:

1. De best bekeken gevel is die van voormalige Twentsche Bank aan de Westzijde 114 in Zaandam. Goed kijken als je langsfietst. De ontwikkelaar die het pand wilde verbouwen ontdekte dat na decennia leegstand en ‘beheer’ door tijdelijke bewoners het pand rijp voor de sloop was. Met dank aan vorige eigenaar ABN AMRO en huidige eigenaar BPD (dit heette tot 2005 Bouwfonds Nederlandse Gemeenten). Het Zaanse KPO Planontwikkeling wilde appartementen in het gebouw maar denkt nu over sloop. Het pand werd gebouwd als woonhuis in 1899 voor houthandelaar Pieter Pauw. Het Art Deco-tegeltableau in de zijgevel (1900) laat daarom ook een pauw zien (foto Bert Versteeg).

2. Café De Roemer, Zuiderhoofdstraat 7, Krommenie. Het voormalige café staat op de hoek van de Zuiderhoofdstraat en ‘Duinkerkerken’, ook al zo’n fraaie naam. Het staat al jaren leeg, maar heeft een roemrucht verleden als café en poptempel. Ook zaten er een kleuterschool, een zoetwarenzaak, een VVV-informatiepunt, een modewinkel en een wereldwinkel in het pand.

3. Albert Heijn, Zuiddijk 87, Zaandam. Snel langsfietsen en goed opletten. De gevel is net onthuld, en omdat het pand verbouwd wordt tot Golden Zaan Hotel, zal het Albert Heijn-opschrift waarschijnlijk niet lang zichtbaar zijn. De originele belettering is niet meer te zien maar wat er gestaan heeft nog wel: Albert Heijn – zelfbediening. Foto: Michel Brand.

4. Bischoff, Westzijde 29, Zaandam. Het indrukwekkende pand op de hoek van de Westzijde en de Stationsstraat is vooral bekend als het oude pand van het warenhuis Bischoff. Die naam is goed gewaard gebleven en te zien in de steeg in de Stationsstraat, achter het gebouw, in fraaie – maar enigszins versleten – tegeltjes: Gebr. Bischoff. Foto: Jan Leguijt.

5. Café Zaandam op de Zuiddijk. De allereerste Geveltoerist. Tegenwoordig huist de Provincie in het pand Zuiddijk 39, maar daarvoor zat er dus een café. Café Zaandam is voor onze tijd, maar Café (‘Huize’) Lammes, dat weten we nog wel. Er stond een biljart en tijdens de kermis was het bomvol.

6. De Heulen, Uitweg 98, Krommenie. De Heul (en De Haal) in Oostzaan kennen we, maar ook in Krommenie? De Heulen? Meer Heul dan Oostzaan? Zaans voor ‘huilen’? (Dat laatste zou toepasselijk zijn, het pand verkeert thans in enigszins vervallen toestand.) Foto: Jaap de Jong.

7. De Krententuin, Kerkbuurt 50, Westzaan. Wel een ‘vorige’ bestemming maar niet echt een ‘oude’. Zo’n tien jaar geleden was hier nog een snackbar gevestigd. Die is verdwenen, maar de naam staat nog trots op de gevel.

8. Brokking, Noorddijk, Wormerveer. Eigenlijk heeft de geveltoerist hier niks meer te zoeken: de gevel is weg, foetsie, verdwenen, gesloopt en met de grond gelijk gemaakt. De fabriekspanden voor veevoer van Brokking (vroeger De Ster), hoorden vroeger bij Koninklijke Wessanen & Laan, later kwam ook Meneba op het terrein waar de Pijl en de De Vlyt gevestigd waren. Foto: Google Streetview 2009.

9. Juwelier Kaasschieter, Westzijde 72, Zaandam. Tegenwoordig zit de bruidswinkel Woman Wants aan de Westzijde 72, maar het carillon op de gevel verraadt de vorige bestemming: klokken, horloges, sieraden.

10. G. de Ridder, Handel in Melk, Boter, Kaas en Eieren, Oostzijde 115, Zaandam. Er zat later een electronicazaak, Othec en/of Display Electronics in het pand, altijd met de aanprijzing ‘Melk Boter Kaas’ op de gevel.” Foto: Aimée Klerk.

Alle 91 (tot dusver) zien? Dat kan op deze kaart.

Ook een gevel die de moeite waard is? Stuur ze aan De Orkaan.

Bekijk hier alle afleveringen van De Geveltoerist.