Tegenwoordig heet het De Kogge, maar het werd gebouwd als weeshuis en stond bekend als De Diakonie. En zo zag het er in het begin van de vorige eeuw uit.
De tijd staat niet stil. Er wordt gebouwd en gesloopt, straten verdwijnen, nieuwe wijken verrijzen. Winkels gaan weg, bedrijven sluiten, groen maakt plaats voor nieuwbouw. De Zaanstreek is de afgelopen decennia sterk veranderd. De Orkaan brengt dat in beeld. Op één plek die in het verleden op de foto is gezet, maken we nu opnieuw ‘dezelfde’ foto. Zoek de verschillen…
De originele foto’s komen uit twee albums met oude Zaanse foto’s die Zaandammer Henk van Dalen op de kop tikte op een rommelmarkt. Bert Versteeg maakte de eigentijdse foto en zorgde ook voor de achtergrondinformatie. Vandaag: de Diakonie (De Kogge) in Koog aan de Zaan
De Diakonie (De Kogge)
Het gebouw dat tegenwoordig De Kogge heet en op Zuideinde 83 in Koog aan de Zaan staat, heette heel lang het Diaconiehuis en was gebouwd als weeshuis voor de Nederlands Hervormde Gemeente.
De basis voor de totstandkoming van het gebouw werd gelegd omstreeks 1854 door een anonieme gift van Fl. 600. Om fondsen te werven werd in 1857 een prijsvraag uitgeschreven die werd gewonnen door de Hagenaar Verschoor waarna het gebouw onder toezicht van de Zaandammer stadsarchitect L. J. Immink werd gebouwd. Deze stadsarchitect is verantwoordelijk voor een aantal nog steeds bestaande gebouwen in Zaandam. Zo ontwierp hij o.a. Westzijde 39, gebouwd in 1866 voor houthandelaar Corver van Wessem, De Doofpot in de Oostzijde, de Synagoge op de Gedempte Gracht en het voormalig Luthers weeshuis in de Vinkenstraat. Ook de inmiddels gesloopte H.B.S. aan het Ruyterveer kwam van zijn hand.
Aannemer was Zaandijker Aart Verlaan die voor de bouw van het weeshuis voor Fl. 33.400, – aannam. Op 17 juni 1860 werd de eerste steen gelegd en het gebouw werd op 14 januari 1862 opgeleverd.
Naast wezen werden er vanaf het begin ook arme ouderen onder gebracht en vanaf 1916 alleen nog ouderen. Éen van de bewoners heette Maarten Bas, geboren in 1849, die als jongen op de papiermolen De Kaarsenmaker in Koog aan de Zaan werkte. Op zijn 16e kreeg hij cholera en kwam in 1868 in de Diaconie terecht waar hij werkte in de groentetuin en op een biksteenmolentje dat achter de Diaconie stond. Biksteen was gemalen zandsteen afkomstig van oude pelsteen dat werd gebruikt om schuurpapier van te maken. De opbrengst kwam ten goede aan de Diaconie.
Het weiland links op de voorgrond van de oude foto werd voor een deel tuin en parkeerplaats en op het andere deel werd rond 1927 de Dahliastraat aangelegd.
Rechts op de oude foto staat een licht gekleurd huis, hier kwam in 1929 roggebroodfabriek ‘De Roggebloem’ van K. Bolding, later kwam hier de puddingfabriek De Bij van Honig.
In de loop der jaren is het pand een aantal keren drastisch verbouwd en sinds 1970 heeft het zijn huidige aanzicht. Omstreeks 1971 ging het gebouw Kogge heten en bleef tot 1992 een tehuis waar ouderen intensieve zorg kregen. De 30 ouderen die nog in De Kogge woonden werden op 14 januari 1992 naar De Noordse Balk in Wormerveer overgebracht waarna het gebouw werd verbouwd tot hotel-restaurant.
In 1998 werd het pand gebruikt als opvangcentrum en later als pension voor met name Poolse werknemers.
De foto komt uit een serie van 18 kleine foto’s die de hele Dorpsstraat vanaf de Mallegatsloot in beeld brengen. Ze stammen waarschijnlijk uit het eerste decennium van de vorige eeuw en zijn dus 110 à 120 jaar oud.
Eerder hadden we al:
- Brug over Mallegatsloot (1)
- Mallegatsloot (2)
- Zuideinde, Slagerij Dekker (3)
- Zuideinde/Varkenspad (4)
- Diakonie (5)
- Zuideinde (6)
- Zuideinde & de Ruyterstraat (8)
- Kogerkerk (11)
- Schoolpad (12)
- Openbare Lagere School (13)
- Lagedijk/Boschjespad (15)
- Koog bij de Jan Bestevaerstraat (16)
- Pastorie van de Doopsgezinde Gemeente (18)
Bekijk hier alle fototijdreizen.
Onder nog een tweede foto uit de serie, het is de 18e en laatste en heeft als opschrift ‘rusthuis’. Zou dit ook de Diakonie kunnen zijn? Maar dan in een andere periode? Of heeft er aan het eind van Koog nog een ander ‘rusthuis’ gestaan?
UPDATE: Jan Leguijt vond het antwoord: het grote huis is de voormalige pastorie (zie reacties). Onder deze foto hebben we nu even een snelle uit Google Streetview gehaald: er zit nu een dierenarts.
Foto en tekst 2023: Bert Versteeg. Bronnen: Gemeentearchief Zaanstad, Zaanwiki, De Orkaan, website Gerrit Korenberg.
Nu wonen er vooral Spaanstalige jonge werkmigranten. Uit Madrid, en de Canarische eilanden Hiervoor Polen, dan haalt de eigenaar alles leeg, dat is economisch beter. Voor er weer anderen komen. In ca 1995 was het een asielzoekerscentrum, met veel fietsen aan de zijkant. Heel jammer, dat mooie bomen later zijn gerooid, maar het is helaas terrein. Er zijn plannen voor nieuwbouw op deze plek.
dank voor de mooie foto's en de historische feiten. wel heel jammer dat de Kogge zo slecht onderhouden is en van de parkachtige tuin is al helemaal niets over. groen eruit, beton erin! Gemeente Zaanstad grijp in, Erfgoed Immink verdient beter!
Jan, bedankt voor de toelichting! Ik zal proberen er een apart artikel over te maken.
Op de tweede foto staat geen rusthuis maar 'het Huis met de ijzeren brug" en de voormalige pastorie van de Doopsgezinde Gemeente van Koog en Zaandijk aan de Hoogstraat in Koog aan de Zaan. Het "Huis met de ijzeren brug", was het oudste deel van het vmlg. Molenmuseum aan de Museumlaan (Koog) en stond oorspronkelijk op Hoogstraat 15. In 1927 is het voorzichtig afgebroken en herbouwd ten westen van de Dors. De laatste bewoonster was Mevr. Honig-Kluyver en zij schonk het pand, en de tuin erachter, aan de gemeente Koog aan de Zaan. De tuin is het huidige Kooger Wandelpark. Hoogstraat 17 is de vmlg. pastorie waarvan de eerste paal op 26 november 1861 werd geslagen. De oplevering vond plaats op 15 september 1862 omdat veel tijd verloren is gegaan door vorstverlet in de winter van 1861/1862. Ds. Muller was de eerste bewoner. Thans is het pand in gebruik als woning en in gebruik (geweest) als dierenartspraktijk Stad en Land.